Il Circo Italiano, pola súa banda, encheu de carteis o Gernika (Bizkaia). Eran en eúscaro, porque así nos saudaron antes que en castelán. Tamén nos anunciaron o que veriamos no espectáculo en eúscaro a través dos altofalantes, a medida que entrabamos no circo. Os responsables do circo, un deles catalán e outro vasco, foron os responsables do proxecto. Aí está a razón de falar en eúscaro. Pero que non, que para eles é “normal”, que no circo traballan xente de moitas nacións, e que, a falta de respecto, non se pode gobernar. Así nolo explicou a baracaldesa Sonia Miranda. Fai 20 anos decidiu ir co circo.

No circo hai membros con coñecementos de ruso, italiano, romanés, catalán e portugués. Alá onde van, practican a lingua local na medida do posible. Así, aínda que non hai ninguén con capacidade para falar en eúscaro, desde os altofalantes danse as explicacións gravadas en eúscaro. Miranda dinos: “Si aquí fálase en eúscaro, nós tamén o facemos en eúscaro, e si a cidadanía pídenolo en castelán, entón facémolo ás dúas. Pero temos claro que estamos en Euskal Herria, e, por tanto, o eúscaro ten o seu sitio, do mesmo xeito que o catalán en Cataluña. A excepción son os lugares moi turísticos. Colléitase moita xente que non sabe catalán e facémolo en bilingüe –catalán e castelán-; algunhas das presentacións tamén se fan en inglés [sempre son gravacións]. Á fin e ao cabo, queremos que chegue a mensaxe e é importante que se respecten os hábitos, incluído o idioma”.

Son moitos os municipios da CAPV que contan con ordenanzas reguladoras da paisaxe lingüística, que afectan o municipio, así como ás asociacións, grupos, empresas ou o que sexa que se despracen ao municipio. Os carteis anunciadores da función deben estar en bilingüe polo menos. Así se recolle tamén no contrato a subscribir co Concello correspondente. É máis, a Deputación Foral de Bizkaia, Eudel e a Asociación de Feirantes Autónomos da CAPV (AFADE) asinaron en 2011 un convenio para que, ademais de que a paisaxe rueira estea en eúscaro, “a música que se escoita en carruseis e similares sexa preferiblemente a música vasca”. O portavoz da asociación AFADE recoñeceu que: “Nos carruseis para nenos é máis fácil cumprir o convenio, porque hai moito en eúscaro para os nenos. Nos de maiores, ponse música de moda, en castelán, inglés ou noutros idiomas”.

Asistencia técnica de eúscaro

O convenio de 2011 establece que ademais de establecer criterios de paisaxe lingüística, os Servizos de Eúscaro dos concellos deben apoiar ás persoas que organicen espectáculos festivos. É dicir, axudaranlles a traducir os soportes ligados á paisaxe lingüística –notas sobre os espectáculos, rótulos informativos de prezos…–. AFADE di que facilita moito o seu traballo.

Pero, ademais, hai municipios que elevan o nivel de esixencia máis aló do convenio. Nalgunhas localidades pídense elementos como afixas só en eúscaro, noutras o 75% en eúscaro e na outra en castelán. No contrato que subscriben os ferialistas co concello correspondente especifícase o uso do eúscaro. O Concello de Gernika-Lumo (Bizkaia), por exemplo, recolle nos seus contratos: “En canto á publicidade, tamén teredes que incluír a de eúscaro. Para iso contaredes coa axuda do Servizo de Eúscaro do Concello”. Por tanto, non todo é pedir, senón dar. Diso encárganse os técnicos municipais de eúscaro. O de Gernika-Lumo, Bittor Zarrabeitia di: “Si o que vén non ten capacidade para pór o cartel en eúscaro, nós axudámoslle, pero cada vez son máis os que o traen traducido. O circuíto [Il Circo Italiano], por exemplo, non necesitou axuda; a web tamén está en eúscaro!”.

O Concello de Hernani tamén subscribe un convenio co Colexio de Feirantes Autónomos de Euskadi. Así, “os carteis das barracas postas a disposición da cidadanía estarán en bilingüe: eúscaro e castelán, destacando especialmente a parte en eúscaro. O Servizo de Eúscaro do Concello prestará a axuda necesaria para garantir a corrección e adecuación do texto en eúscaro. Así mesmo, as barracas con música porán en eúscaro o 75% da programación. Están obrigados a mostrar os discos a requirimento do Concello”. Preguntamos a AFADE si ofrécenlles listas de cancións para pór música. Non hai nada diso, os feirantes teñen que atopar a música.

En eúscaro, con todo

A pesar das peticións de varios concellos, o representante de AFADE sinalou que non parece que haxa moitas ocasións de escoitar música vasca nas festas patronais: “A maioría das veces eliximos cancións de moda para adultos, entre as que hai algunhas cancións en eúscaro, pero sabemos que os nenos -e o que ouven é sobre todo a produción de fóra”. Os feirantes colocan a Gaztea en varias localidades.

Para os de Il Circo Italiano é normal que no lugar onde se van utilicen o idioma local, en menor ou maior medida. Con todo, non se pode dicir que o eúscaro estea normalizado, aínda que nalgúns exemplos (carteis, entradas...) nótese a evolución. Máis aló do circo, e sobre todo no que se refire á música, a situación para o eúscaro é aínda máis dramática. Nos Carruseis, parece que a moda, é dicir, a música en castelán e inglés, van seguir mandando.