Durante catro días celebrou a súa sexta edición internacional do 9 ao 13 de xuño deste ano. Asemblea Xeral Vía Campesiña en Iacarta, Indonesia. Habería que ser valente para pensar que o traballo daquel grupo de agricultores reunidos en Mons, Bélxica, en 1993, conduciría a que Nacións Unidas designase o ano 2014 “Ano das granxas familiares”. Non é o único resultado, nin o máis importante.

Neses días de xuño, o diario británico The Guardian ofreceulle dúas crónicas enviadas desde a capital indonesia: Claire Provost resume as dúas décadas de traballo da organización e John Vidal falou co coordinador xeral de Via Campesiña, o indonesio Henry Saragih.

En maio de 1993 a Asociación Europea Coordination Paysanne Européenne convocou en Mons (Bélxica) un encontro internacional que levaría a creación da Vía Campesiña, en colaboración cos campesiños que se reuniron no Mandado de Nicaragua, desprazados por toda América en 1992.

O segundo congreso tivo lugar en 1996 en Tlaxcala (México), o de 2000 en Bengala (India), o de 2004 en Sao Paulo (Brasil) e o de 2008 en Maputo (Mozambique).  Durante todos estes anos víronse membros de Vía Campesiña en cidades como Cancún, Seattle ou Quebec, onde a Organización Mundial do Comercio, o Banco Mundial e o Fondo Monetario Internacional celebraban cada vez os seus principais congresos. Dentro da multi-movemento contra o que se chamou globalización ou mundialización, os campesiños de Vía Campesiña tiveron moita forza.

A soberanía alimentaria pode ser a principal das ideas que crearon e difundido ao longo destes anos. Hoxe os medios falan de sobanía alimentaria, food sovereignty... en todos os idiomas do mundo. Aínda que os creadores queren pór en valor o verdadeiro significado da idea, que vai máis aló da seguridade alimentaria que a ONU adoita invocar como un dereito de todas as persoas do mundo.

Na asemblea celebrada en Selingue (Mali) en 2007, proclamouse que a soberanía alimentaria é “un alimento san e culturalmente axeitado para o dereito dos pobos a adquirir o dereito á súa alimentación e á súa agricultura, producidos con métodos ecolóxicos e sostibles. Isto sitúa no centro do sistema alimentario e das políticas a quen producen, distribúen e consomen alimentos, non as esixencias das corporacións e os mercados. (...) A soberanía alimentaria implica novas relacións sociais sen cambadelas nin discriminacións entre homes e mulleres, sociedades, grupos raciais, clases sociais e xeracións”.

Ningún estado europeo ha asumido este concepto, pero Ecuador incorporouno á súa Constitución en 2008, mentres que Venezuela, Mali, Bolivia, Nepal e Senegal tamén o incluíron nas prioridades das nacións. Grazas ao apoio destes e outros países, os líderes de Vía Campesiña non só difunden ideas, senón que tamén fan de lobby.

Fortaleza e inquietudes

Annette Aurelie Desmarais, baserritarra canadense de Saskatchewan, escribiu no seu libro para o 10º aniversario da Vía Campesiña que a permanencia da organización era o seu principal mérito, como teñen os campesiños. De feito, do mesmo xeito que durante anos os teóricos da esquerda condenaron aos campesiños a desaparecer nas súas análises.

Pola contra, os agricultores militantes no mundo están á fronte das loitas contra os cultivos transxénicos ou o roubo de terras. E en 90 estados do mundo mobilízanse 200 millóns de lugin, organizados en case dúas organizacións.

O seu secretario xeral é o indonesio Henry Saragih (1964). Para a crianza de nove fillos, os pais traballaban nas plantacións de palmeiras para os aceites. O mozo Henry conseguiu ir á universidade e estudar ciencias políticas. Co ditador Suharto no poder, comezou o seu labor de militante no movemento de estudantes musulmáns. “Alí deime conta da brecha entre ricos e pobres”, díxolle a John Vidal.

Saragihk coñece desde moi novo o sistema que as multinacionais estenderon desde entón a todo o mundo: roubo de terras, expulsión de tribos locais e campesiños, contaminación, destrución de bosques, dominio de monocultivos... A Federación de Sindicatos de Campesiños de Indonesia (FSPI, en siglas indonesias) creceu e educouse nestes conflitos, até alcanzar os 700.000 membros que ten hoxe.

Que retos ten hoxe en día a Vía Campesiña que Henry Saragihe viu madurar con el? Carlos A, de GRAIN. Vicente enumerou no seu artigo “Achegues á reflexion polos 20 anos dA Vía Campesiña” as 14 preguntas que considera principais. Neles resumiremos os máis destacados.

En primeiro lugar, como facer fronte ás corporacións (multinacionais) que teñen o poder político mundial? Porque “máis aló das colaboracións que construímos nós cos gobernos ‘amigos’, son as corporacións as que teñen a última palabra”.

A continuación, chega o momento de desmantelar o valo construído polos grandes medios de comunicación que controlan as corporacións. Segundo Vicente, “os principais medios de comunicación ‘constrúen’ a realidade ao capricho do que mandan as corporacións, e hoxe gran parte da sociedade vive hipnotizada por eses discursos, con esa ‘liberdade’ de consumo que marcaron como paradigma, co individualismo, a concorrencia e a violencia”.

Máis preguntas. Como articular o traballo con gobernos ‘amigas’ e progresistas sen dobregar os símbolos e obxectivos da Vía Campesiña? Como articular o traballo dos agricultores cos movementos das cidades para que estes fagan a soberanía alimentaria? Como facer fronte ás crises que vivimos e ao mesmo tempo construír un novo modelo de sociedade? Como construír unha sociedade liderada por liderado colectivo e non por líderes individuais?

Carlos A. Tres preguntas de Vicente, para terminar. Como parar a fuxida dos caseríos cara ás grandes cidades, cara ao camiño inverso ao de emprender? Como responder á violencia do sistema sen caer na súa trampa, sen pretender que utilice a represión?

E como actuar na trampa do convite que fai o sistema para entrar a participar en si mesmo sen caer ao mesmo tempo nos escenarios internacionais? A dialéctica tradicional entre a resistencia e a participación nos avances.