Tamén se escribiu que foi un movemento que cambiou a historia de Ipar Euskal Herria. Que foi, pois, a Enbata? “Pequenos burgueses liberais, campesiños e oficiais únicos, algúns profesores e empregados un pouco máis (…) En xeral, membro de Enbata e partidario diso, era como esa xente que vemos agora ao redor das ikastolas, aínda que menos”. Díxoo Jean Louis Davant, dando a coñecer aos membros da política que tomaron o nome de Enbata a finais de 1960.

Enbata foi, desde a súa creación, o nome dun grupo de vascos que estudaban na universidade de Bordeus. Antes do movemento político, foi unha revista. Publicou o seu primeiro número en outubro de 1960 e, posteriormente, comezou a organizar o grupo. Co Aberri Eguna de 1963, ampliou o Manifesto de Itsasu, reivindicando o dereito á soberanía do pobo. Davant di: “Daniel Landart uniuse a Enbata na primavera de 1965. (…) Sempre lembro que era un mozo moi novo, de dezaoito anos. Non tiña idade para votar. (…) Daniel tiña outra particularidade que a idade: Tiñamos un dos poucos artesáns da tempestade. (…) Desde entón era un raparigo intelixente, moi aberto á loita de ideas, moi atento a aprender de todo, que xa empezara a escribir”.

Este é Daniel Landart a principios dos anos 60, deixando a casa natal de San Sebastián, traballando nunha imprenta de Baiona, ao catorce anos. Entre outras cousas, no taller facíase o Côte Basque Soir e, o pequeno Daniel Landart tiña curiosidade! “Até entón non lera ningún xornal, pero desde que tiña ocasión, por que non aproveitalo?”. Con todo, tamén se imprimían outras dúas publicacións, Etchea, dirixida ás xornalistas Gazte e ás mulleres católicas. “Mentres me adestraba no oficio de imprenta, eu tamén participaba na elaboración desas dúas publicacións en eúscaro. O que se vía, líaas atentamente. O diario Cote Basque Soir falaba cada vez máis frecuentemente de ‘lles séparatistes basques, lles nationalistes basques, lles militantes d’Enbata’. Para confesar a verdade, non sabía exactamente o que querían dicir as palabras séparatistes e nationalistes, e naquel principio parecíame que non tiña nada que ver con aqueles Basques, que eran doutro mundo”.

Daniel Landart era vasco de raíz e escribía no semanario Herria, en lugar de Daniel Arberu. Por aquel entón, pasou o día no convento de Beloke, dicindo a un dos benedictinos que non sabía onde atopar e que quería ler libros en eúscaro, o monxe ordenoulle á Secretaría Vasca de Baiona. E é nesta Secretaría onde vería aos primeiros Jakes Abeberry, Eneko Irigarai e Julen Madariaga.

Daniel Landarte uniuse pronto a este mundo descoñecido, na mesma Secretaría, onde o fugitivo Xabier Elosegi fíxose amigo del. El axudoulle a abrir os ollos, a tomar conciencia da identidade vasca. “Estaba a entrar no apaixonado mundo do patriotismo (…) Vin por un tempo a Jakes Abeberry, superando a miña timidez, pregunteille de primeira man que tiña que facer para entrar en Enbata. Ela apresurouse a dicir: ‘Ven mañá pola tarde a presentar o noso xornal aos subscritores’.

Landarte tivo “un primeiro paso importante” coa idea de encartar o xornal. A partir dese momento coñeceu aos militantes de Enbata, foi un deles. No libro dá os nomes das persoas que cruzou entón en Enbata, é unha gran galería para un investigador que quixese completar a historia do movemento (ver cadro). Xunto aos nomes aparecen os feitos, o levantamento de Christian Etchalus prisioneiro en Pamplona, o establecemento do primeiro cartel, a redacción de artigos, a mirada maligna que a xente lles mostraba… Viviron a crúa realidade: “Os domingos pola mañá iamos a un pobo e á porta da igrexa, tiñamos que vender aos mesquiños os xornais Enbata (…) Ao principio, comprábannolos a xente. Pero despois, cando nos vían, marchábanse a fume de carozo, coma se tivésemos unha enfermidade infecciosa, e os máis valentes botábannos de cando en vez: ‘Enbatas sucias’, ‘Enbatas sucias’.

Daniel Landarte narra no libro Enbata barnetik. Tinguíanse as paredes e as estradas, a noite pasada no Hôtel deas Basques de Ximun Haran e a súa familia, o Aberri Eguna de 1966 e as charlas que alí se facían, Telesforo Monzón, non intervir nas eleccións parlamentarias francesas para sempre pregunta e disputa eterna, o mes de agosto e a ruptura de Enbata, as relacións cos fugitivos políticos, o día de Meliton… Decateime na pousada. Cinco ou seis fugitivos atopábanse alí, coma se celebrasen algo raro, e ríanse de alegría. Convidáronme e bebín con eles unha ou dúas copas. Era a primeira vez que ETA se decidía a limpar a unha persoa da mesma idade. E non calquera. O noso compañeiro Patxi Noblia pasara polas súas garras!”.

Landarte realiza unha crónica do que dura até este 2013, unha colección detallada de recordos, creando unha historia viva de medio século. Durante cincuenta anos foi testemuña dos cambios e avances de Ipar Euskal Herria.