Unibertsalki izan duen bigarren mailako estatusari gehitzen badiogu hizkuntza, begi-kolpe batean ikusiko dugu ez dela bereziki oparoa euskarazko zientzia fikzioa. Idatzi izan da, noski, Iban Zalduak inoiz aitzindari deitu dituen haiengandik hasita –eta bereziki nabarmentzen zuen Xabier Kintana, Izar berria nobela (1969) eta Ukronia (1972) ipuinarekin–. Baina ez generoa BBVA ligara igotzeko adina, edo adinakoa. Hala ere, eman izan ditu bakan ale bitxiak. Zalduak espezialisten taldean kokatutako Mayi Pelotenak, esaterako. Kasu kuriosoa da Pelot: batetik, Itxaro Bordaz landa, Ipar Euskal Herriko emazte idazle gutxietarikoa baita –gehienak ere Maiatzen bueltakoak–. Eta, bestetik, idatzitakoa, esklusiboki ia, izan delako zientzia fikzioa. Maiatz aldizkariaren 5. zenbakian, 84ko apirilean, narrazio luze bat –Telelabirintoa–, eta ipuin bilduma bat urte bete beranduago, Biharko oroitzapenak. Bikaina lehena; gorabeheratsuagoa bigarrena, Mikel Antzaren hitzetan.

Eleberri laburra da hirugarren emaitza, Teleamarauna –eta ez du zerikusirik Antzak laudatuarekin–. Narrazioaren haria da fin-fina: hainbat lagun, onak, elkartzen dira telepatiaren bitartez galaxiako jendea kontrolatu nahi duen bat, gaiztoa, menperatzeko. Ados. Horraino argumentua. Nabarmengarriena, aldiz, iruditzen zait Pelotek sortzen duen mundua: traturra mañetikoaren lantzen dute lurra; airetxaluparekin lekutzen dira batetik bestera; mikroordenagailu EN 24 belarridunak erabiltzen dituzte. Jantzi ahal dute jeroihalezko galtzatorra, pontxo luze bat, bestela, gorrixka berdea, uso paparo margokoa, oinetan espartin G araberakoak. Bizi ahal dira kontainer-jauregitxo kuttun zainduetan, iglubok modukoetan, barrua hyperfeldrozkoa, ohean thermotxarpoila. Laseraiztoak erabiltzen dituzte sugegorrien hiltzeko; droga gisa marruskatzen dute Deltako sashikat ostoa; esqwara bera, uronarra da, Antares aldekoa. Dena nahi bada oso xaloa, nahi bada oso lañoa dena, baina, eta akaso urteek ematen duten distantzia ironikoarekin, irribarre batez irakurtzen dena.

Eta ez zuen askoz gehiago argitaratu Pelotek. Irudipena daukat gerora ere ez dela bereziki hobetu euskarazko zientzia fikzioaren egoera. Aukera bat da, hartara, Iban Zalduak hasieretan gaztelaniaz idatzi zuen zientzia fikzioa euskarara itzultzea itxarotea –eta, badakizue, gero frantsesera, ingelesera, hungarierara, eslovenierara… azkenik buelta gaztelaniara itzultzeko–. Baina akaso emango digu satisfazio berehalakoagoa euskarazko zientzia fikzio ez bereziki oparo horretan aztarrika aritzeak, bakan ale bitxi horietako batekin topo egiteko.