A paraxe provoca emoción. Tamén hai un punto de desolación na zona. A grandeza das zonas verdes e das rocas faiche sentirche pequeno. Sexa pola esquerda ou pola dereita da estrada, non importa; o único que varía é a perspectiva que hai ao mirar cara abaixo. Se vas pola esquerda da estrada de Larreineta á Arboleda, a intensa cor verde do pozo sorprenderache; a auga percorreu as rocas, aínda que está paralizada no lago artificial. Baixando pola dereita da estrada, vese o infinito precipicio, a estrada de baixada cara ao Val de Trápaga e máis adiante, por outro infinito buraco, a estrada de baixada ao barrio de Gallarta de Abanto. Pero iso vai por detrás dA Arboleda.
Chegamos á mina Concha II cunha nova estrada que descende á maior sección de terras polos anos de ouro do ferro, que desde 2003 está pendente da declaración de ben cultural. A súa profundidade tamén devorou o nivel do mar; 200 metros máis abaixo no seu día, cando os mineiros buscaron ferro, abandonaron a minería da superficie terrestre e comezaron a traballar no subsolo.

Funiculí funiculá

Para ver todo isto, primeiro temos que subir a Larreineta. Para iso, tomaremos o funicular no barrio Escontrilla de Trapagaran (pódese subir por estrada, opcionalmente, pola BI-3755). Non é tan coñecida como o funiculí que se realizou en 1880 para subir o monte Vesubio, pero tamén é posible cantarlle a famosa canción de Luigi Denza.A
vagoneta sobe e baixa cada media hora, e tomei a licenza para chamala así, xa que en realidade é unha plataforma nun plano inclinado sobre a que circula o vagón de tren. Desde 1926 está a superar os 400 metros de desnivel. Nese ano realizou por primeira vez un percorrido de 1.179 metros, e entón, como hoxe, moi lento, moi lento. A medio camiño, cruzarémonos coa outra bagoneta que vén cara abaixo, xa que para iso o carril está dobrado. O curioso é que non se ve todo o percorrido nin por abaixo nin por arriba, xa que a particularidade deste funicular é a curva que ten no percorrido. Se viaxades co cartón “Barik”, lembrade que non hai que pasar o billete á saída. Fíxeno eu e paguei dúas veces o mesmo viaxe.

Testemuño das antigas loitas

Ao chegar ao barrio de Larreineta, recíbenos a igrexa de Santa Bárbara. O refuxio dos mineiros ten un gran mural que representa aos barrenadores na súa entrada, e na seguinte placa pódese ler o verso de Fidalgo e Aja: “Traio a camisa vermella de sangue dun compañeiro; traio a cabeza rota que ma rompeu un barreno; Santa Bárbara bendita patroa dos mineiros”. Unha vella foto lembra a primeira folga xeral dos mineiros, na que as parroquias da zona uníronse ao movemento obreiro.
Toda esta historia está recollida no Museo da Minería do País Vasco, en Gallarta. O que queda nA Arboleda non é máis que unha paraxe raspado; ás veces tamén ven esculturas realizadas en ferro vermello: nun tempo de cilindros pódese ler o poema de Aresti cantado por Mikel Laboa: Defenderei a casa do meu pai... Tamén na roca que queda no centro do lago, colocouse unha xigantesca peza de ferro enrolada, coma se tratásese de lembrar o que sacaran da roca. Tamén veremos unha escultura chamada Fame, un tenedor xigantesco sobre unha roca, un ferro vermello de catro muelas que escavan a pedra.
Este é o rastro da febre do ferro no quilómetro de Larreineta á Arboleda. Non hai ningún ferrocarril na zona, pero si hai restos de plano inclinado no parque habilitado á altura dA Arboleda. Pola contra, desde o centro de interpretación de Penas Negras pódese realizar un percorrido de case dez quilómetros –dezaseis por estrada– que nun tramo segue o antigo ferrocarril até a ferrería dO Pobal, en Muskiz.