Jesús Egiguren suxeriu hai pouco, nunha entrevista en Euskadi Irratia, que ETA quere falar do seu final, pero que o Goberno do pp non o quere. E a súa muller e dirixente do PSE, Rafaela Romeu, acaba de dicir: “Eu non teño ningunha proba, desde logo, pero, segundo dise, ETA estivo disposta a entregar as armas, a declarar que se disolve a si mesma, pero o pp e o Goberno español non se sentaron a tomar as armas. Non quixeron sentar” (explicado no blog Katebegia de Mikel Asurmendi, xornalista de Argia).

Tamén Imanol Murua representa a Brian Currin dunha maneira estúpida: “O avogado surafricano ha dito que até agora non coñeceu a ningún goberno en todo o mundo que se negou a participar no desarmamento voluntario dunha banda armada que actuou contra o Estado” (Berria, 12-5-2013). Non, non creo que o Goberno de España sexa unha excepción, hai moitos gobernos que no último medio século destruíron e destruído a disidencia política armada –e a súa contorna civil-, pero, claro, son ou foron gobernos e estados deste tipo: Indonesia, Sri Lanka, Arxentina, Israel, Iraq, Turquía, Guatemala, Sudáfrica, Ruanda...

Estes e outros moitos fixeron nas últimas décadas moitas brutalidades cos seus inimigos internos. España non é comparable neste nivel con eses estados, non provocou miles de mortes na militancia de ETA ou na súa contorna civil; mesmo en canto aos falecidos, nos últimos 50 anos ETA provocou máis mortes que o Estado no chamado conflito vasco. Pero pode ter paridade á hora de canalizar o final do conflito: máis que arranxar, máis que negociar, vingar. Porque non se pode entender doutra maneira o que está a facer o pp con ETA, sempre valorando o que estamos a ver publicamente. ETA quere negociar cos presos e fuxidos, o cal é absolutamente lóxico para calquera organización que abandone as armas. Unha vez feito isto, as armas entréganse, disólvense e xa está. Quen non asinaría iso fai vinte, dez ou cinco anos? Se cadra o pp non, todos os demais si.

Desde unha perspectiva de absoluta superioridade e porque así convén en España, ao pp vénlle ben que os presos estean en prisión, que ETA non desapareza e que continúe coas detencións. Que beneficios pode achegar iso á sociedade vasca? Nada en absoluto. Sen entrar na forma de despedir, á sociedade vasca convenlle moito máis estar na rúa, abrir un proceso de convivencia, atender ás vítimas, acougar as dores que están a vivir, falar do que pasou, falar de medidas para que non volva suceder, resolver este conflito co diálogo... É dicir, que o proceso de paz interésalle moito máis que a detención de etarras, de etarras que non fan máis que engordar o problema, que o proceso de ETA que está parado.

Por iso é comprensible que o PP se contente coas detencións, pero non se entende que o PNV tamén se mostre igual publicamente, que mentres ETA non se disolva é o lóxico e con ese discurso. Leva o Goberno Vasco e poida que teña que facer declaracións como esta, pero tamén ten matices imprescindibles que nutrirán o proceso de paz, e neste momento non se están vendo.

Antes podíase conseguir calquera obxectivo político polas vías políticas, e por iso pedíaselle a ETA que se disolva. O disparo de Ibarretxe en Madrid demostrou que non é así. A situación da actual Cataluña mostra máis claramente o mesmo. “Bo, deixen as armas, sacaremos aos presos e canalizaremos a vosa loita sen armas”, adoita dicirse a ETA, cando esta fíxose forte, con ton de súplica.

É comprensible que ETA non queira desaparecer sen canalizar o futuro dos seus presos, fuxidos e militantes. Totalmente. Pero hoxe en día, a pregunta xa está no aire: como conseguirá ese obxectivo mellor, si está desfeito ou si segue vivo. Á fin e ao cabo, estar aí é algo simbólico, que ETA siga viva se non se resolven eses problemas. Con todo, a excarceración dos presos producirase no contexto dun proceso de paz que, si materialízase, será pola presión popular.

Pero, doutra banda, por que ten que ser crible que se ETA desaparece, logo será máis fácil solucionar aos presos? Se ETA desaparece, serán capaces os vascos, a sociedade vasca, de xerar a presión necesaria para a excarceración dos presos?