Fai 14 anos que se celebra a Umore Azoka de Leioa. Con todo, fai 18 anos creouse “como un festival de humor”, segundo explícanos Ana López, directora desta iniciativa. Con todo, ao principio facíase mirando aos grupos locais e na sala pecha. No ano 2000, vendo a calorosa acollida do público e a ampla demanda de teatros vascos, déuselle a dimensión que hoxe en día se coñece. Co paso dos anos, Umore Azoka converteuse no escaparate das rúas de Bilbao. Por unha banda, é un festival de humor. Doutra banda, e dado que se trata dunha feira ou un mercado, tamén ten un enfoque comercial, xa que acode de maneira urxente diversos programadores. Tamén é un punto de encontro para profesionais deste mundo, un lugar onde compartir experiencias e información.

A feira Umore de Leioa quere ser un gran escaparate das artes de rúa, non só para os grupos vascos, senón tamén para os creadores de rúas internacionais. Este ano, os artistas que se acheguen á exposición poderán gozar de diversas disciplinas: teatro, danza, música, circo, clowns, marionetas, instalacións, performance… E todos se unirán nas rúas de Leioa. O distintivo deste ano será o Parque Pinosolo, xa que algunhas propostas se sacarán do asfalto e trasladaranse a cámpalas da zona. Entre outras cousas, o circo.

Segundo cóntanos Ana López, son días sinalados en Leioa: “Temos un público experto que se educou ano tras ano. A xente coñece ben o noso funcionamento e programación, sabe o que lle gusta”. En total espéranse 30.000 espectadores.

En canto ás compañías vascas, os grupos que se dedican ao teatro e á danza serán os principais atractivos. Entre as creacións que servirán para crear o teatro, destaca a obra itinerante Typical, composta por Gaupasak e Nacho Vilar Producciones, que pretende recuperar vellos tópicos e polos ao descuberto. O grupo Ipso facto porá en escena + que Auzokideak, unha obra humorística que narra as vicisitudes dunha familia que se traslada a un novo barrio.

Deabru Beltzak estrea Drumbreak na feira. Os seus eixos son a percusión e a Breakdancea. O director do grupo, Garbixu, explícanos que neste espectáculo cambiaron de estilo, xa que sempre tiveron lume como apoio á percusión. Doutra banda, non será un espectáculo itinerante. Tres bailaríns e percusionistas actuarán, por tanto, nesta actuación estática. “Con esta nova montaxe –explícanos Garbikxu–, primeiro imos percorrer Euskal Herria e logo gustaríanos saír ao estranxeiro”. Como en anteriores ocasións, Deabru Beltzak visitará outros países. “O drumbreak é un traballo adaptado a estes tempos de crises”, continuou o director, “o equipo é máis pequeno e o cache máis barato”.

O grupo Alegia Ertza tamén baseou o seu 4x4 no Breakdance ou a danza urbana. Este traballo reivindica o dereito a ser diferente. O grupo de danza Ertza creouse en 2004. Segundo cóntanos o director Asier Zabaleta, tras 5 anos na compañía suíza Alias, creou Ertza co obxectivo de volver ao País Vasco e sacar adiante os seus proxectos. Desde entón, realizáronse obras de 10 salas e 6 espectáculos de rúa, que foron exhibidos en 20 países de todo o mundo. A aresta non é unha compañía fixa. Buscan persoas que se adapten a cada proxecto. En palabras de Zabaleta, “4x4 é un espectáculo fresco, moi intenso. Creado con 4 bailaríns de hip hop e breakdance. O que poden facer estes mozos bailaríns é é realmente terrible. Ten un ritmo tolo e o catro actúan até perder o alento”.

Zabaleta explícanos que o tipo de baile cambia radicalmente, xa sexa na rúa ou nunha sala pecha: “Por unha banda porque o espazo físico cambia en si mesmo e por outro porque a relación que se establece entre o bailarín e o espectador é tamén diferente. O espectáculo que se xere para a rúa debe ter en conta algúns elementos singulares. É dicir, o auditor ten que adaptarse á rúa e non ao revés. Na rúa non hai un escenario que enxalce ao bailarín, polo que o espectador se sitúa á altura do bailarín, fronte a fronte. E o máis interesante é que non vai nunca ao teatro. Iso é o importante, na miña opinión, facer chegar o noso traballo a quen non son amantes da danza, a quen temos que dirixirnos se queremos ampliar o público”.

Humor puro

O grupo de teatro Trapu Zaharra coñece moi ben o teatro de rúa. Na Umore Azoka deste ano estréase un novo traballo: Embusteiros. A versión en eúscaro será interpretada por Mikel Laskurain e Javi Barandiaran.

O director do grupo, Santi Ugalde, leva 30 anos traballando neste traballo, e neste longo percorrido han vivido épocas de todas as cores: “É como unha voda vella, ao principio todo está por facer, vives tempos apaixonados. Outras veces, es máis crítico, veñen tempos convulsos, tes a oportunidade de pór en cuestión o que fas. Creo que leva dentro o veleno que ten este oficio. A uns aféctalles máis que a outros”. O humor é un bálsamo para Santi Ugalde. “O humor natural, que podes sentir cun grupo de amigos despois dunha boa comida, é bo para sobrevivir. O humor da fábrica, que nós facemos, é máis laxo, pero transitorio”.

Despois de 30 anos de teatro na rúa, para Santi Ugalde non hai mellor sitio para o teatro que a esquina da rúa. “O decorado non se pode mellorar, a escenografía é viva, non hai nada que dicir dos actores que pasan por alí, a verdade é que por todos os sitios. A literatura da esquina da rúa non existe, é a vida mesma. É un luxo para o creador artificial”.

Por iso, Ugalde tamén considera inmellorable a relación que se establece co público nas artes de rúa: “A rúa é un espazo público, gratuíto, sen portas, accesible para calquera persoa, sexa veciña ou vinda de fóra, mesmo para os animais. A rúa segue sendo un punto de encontro. Neste espazo, o espectador está de pé, aberto, participa no corro, asubía ás veces, colabora noutros. Na rúa todo fúndese e iso dálle singularidade”.

Non puidemos deixar de mencionar a situación que viven os vivos até agora. “Todos os medidores económicos din –quéixase Ugalde– que esta arte, que se fai nas salas, é un entretemento burgués, e que como o teatro de rúa, as romarías ou os fogos artificiais, vai desaparecer. Este tipo de feiras, como nós, temos que recolocalas. Hai demasiados mediadores. Eu creo que só o cooperativismo a gran escala pode salvarnos”.