Este ano foi un programa completo para os técnicos de eúscaro dos concellos. Nas xornadas de dous días contáronse as diferentes campañas, probas e experiencias realizadas para que o cidadán que vai ao Concello ou vai ter contacto co mesmo utilice o eúscaro. Eduardo Apodaka apartouse do cotián e volveu facer unha reflexión máis xeral. Maite Barreña, pola súa banda, explicou o traballo da técnica de Igualdade en Euskadi.

A importancia da cafetaría

O ano pasado, Udaltopera foi convidada á antropóloga feminista Mari Luz Esteban. Poderiamos pensar que foi útil o esforzo de achegar o movemento feminista e a euskalgintza. De feito, este ano a técnica de igualdade Maite Barreña contou as súas vivencias coa esperanza de que os técnicos de eúscaro dos concellos sacasen algo útil para o seu traballo.

Antes de empezar a facer nada, Barreña deixou claro que a feminista é militante. Na súa opinión, a actividade desenvolvida no movemento feminista na Administración vai ser diferente, que a que traballa no Departamento de Igualdade sexa ou non feminista, non é o mesmo.

A miúdo, as políticas de igualdade na administración e as directrices dos movementos feministas han chocado entre si. Hoxe en día as cousas son distintas, as feministas meteron o nariz na administración, e, por exemplo, algúns militantes feministas son técnicos de igualdade.

O Concello de Arrasate/Mondragón tiña constituído o Consello de Igualdade para unir ao Concello e á cidadanía. Segundo Barreña, non conseguiron sacar ningún beneficio, polo que decidiron traballar por proxectos. O Concello ou algún grupo da localidade propón un tema, unha acción. Forman un pequeno grupo e acordan xuntos o que queren facer. Unha vez finalizado este proxecto, o grupo creado desfaise até o seguinte proxecto. BARREÑA reivindicou que desde o Concello trabállese con humildade e flexibilidade, e subliñou a necesidade de achegarse á cidadanía en xeral. Deulle moita importancia á cafetaría e asegurou que os membros da área de Igualdade toman unha chea de café con militantes feministas e grupos de mulleres da localidade.

Serviranlles aos técnicos de eúscaro as vivencias de Arrasate? Barreña sinalou que os técnicos de eúscaro e de igualdade son os únicos “mosqueteiros” do Concello, a miúdo marxinais. Máis dun oínte deulle a razón. Barreña, comezando a facer comparacións, recoñeceu que no concello as contas de eúscaro poden estar en terceiro plano, e o feminismo, en cambio, 17.ean. A falta de protección compartida e as posibilidades de aprendizaxe mutua farán que se crucen con máis frecuencia as vías dos técnicos de eúscaro e de igualdade.

Eduardo Apodaka: Algunhas ideas desde a psicoloxía social

O sociólogo e filósofo da UPV/EHU expuxo na charla algunhas das ideas que a psicoloxía social pode ofrecer para cambiar o comportamento lingüístico da xente, neste caso do empregado municipal. En resumo, as súas palabras foron as seguintes:

O salto dun idioma a outro pode ser libre de quebradizos de cabeza se, por exemplo, faise desde o punto de vista instrumental. É dicir, por negocios podemos utilizar o inglés e logo traducilo tranquilamente ao noso idioma. Con ese cambio de idioma non pomos nada en xogo. Pero non estamos a falar diso, o cambio de idioma que estamos a facer aquí ten moito máis para os protagonistas que lles afectan: que son, quen queren ser, que queren ser ante os demais. O cambio de código (do castelán ao eúscaro) impide aos falantes (empregados municipais), entre outras cousas, a seguridade, a comunicabilidad e a autoestima.

De que se derivan os cambios no comportamento lingüístico? Podemos mencionar dous ámbitos: a disposición interna e a consecuencia dos dispositivos externos. Na primeira referímonos aos factores internos que condicionan os nosos comportamentos lingüísticos, talles como crenzas, valores… os propios. Na segunda, os axentes son as normas sociais, os protocolos, a actuación das organizacións… que se crean e estrutúranse na sociedade. Ás veces a disposición e os dispositivos van na mesma dirección, ás veces hai un encontro entre ambos.

Non todas as condutas son iguais e distínguense dous niveis: por unha banda, os hábitos ou costumes, que teñen o núcleo das disposicións internas, e por outro, as accións. Pódese actuar en ambas. Hai que sacar á luz o que hai no xogo para provocar o cambio. É dicir, como lle explica á traballadora municipal que a partir de agora ten que falar en eúscaro? Porque ten dereito a falar en eúscaro, porque é a súa obrigación… Dirémoslle que cambie o código lingüístico, e acabouse? Haberá que explicar o sentido que ten ese cambio, é dicir, traballar o sentido común: Para que cambiar o código? Por que? Pedimos á xente que a miúdo se comporte anormal –para falar en eúscaro a quen sempre traballou en castelán–, estamos a romper os seus costumes, temos que atopar sentido (unha boa razón) a esa petición.

Por outra banda, debemos saber si estamos a influír nos hábitos ou nas accións. Por exemplo, podemos conseguir que este tipo de traballadores cambien o idioma diante de nós, pero en canto dámosnos/dámonos a volta traducímolo ao castelán; influímos na acción, pero non nos seus hábitos. Por tanto, si quitamos os dispositivos, o falante volve ser o mesmo, non se conseguiu influír na súa disposición.