Un equipo de investigadores da UPV/EHU estivo na Universidade de Columbia de Nova York presentando estudos sobre o estado vasco. Na análise dos procesos secesionistas occidentais compárase Escocia, Flandes, Cataluña e Quebec. Queda fose Euskal Herria porque a reivindicación independentista uniuse á violencia política. Agora, cando terminou a actividade de ETA, en Nova York convidáronnos con moito gusto a presentar catro relatorios. Con todo, na mesa redonda sobre a autodeterminación non estivo presente o caso vasco: Escocia, Cataluña e Quebec foron analizados baixo a dirección dun flamenco.

A inercia histórica explica o porqué, pero non é só iso. A nivel internacional aínda non se ve crible o proceso de secesión vasco por diferentes razóns, entre outras, a falta de definición do suxeito dificulta a socialización do proxecto. A nosa fragmentación institucional, sociopolítica e cultural son un obstáculo e estes puntos débiles poden ser reforzados segundo a definición de suxeito que se pactaría entre os abertzales.

O problema é parecido ao de Flandes. Bruxelas foi historicamente parte deste país, pero desde o século XX a maioría son falantes franceses. Por tanto, a capital de Flandes converteuse nunha rexión bilingüe, á marxe de Flandes. Esta situación fai que os nacionalistas flamencos non teñan previsto un referendo de autodeterminación a curto prazo. A cambio, utilizan a estratexia do proceso gradual de secesión para esixir a confederación. É comprensible que non haxa présa, os flamencos non son unha minoría nacional belga, representan o 59% da poboación e están inmersos na xestión do Estado belga.

Así as cousas, en Nova York analizáronse tres casos de secesión. François Rocher opúxose á idealización de Quebec. Desde que o Parlamento canadense aprobase a Lei de Claridade, o proceso de autodeterminación será controlado nas súas conclusións polo Goberno federal canadense. O poder central pode interpretar como quere o que sería unha “maioría clara” para que se producise a secesión. Neste sentido, Rocher explicou que é posible que Canadá utilice a lei como destrutora a favor da súa unitarismo.

Elisenda Casanas-Adam referiuse a Escocia. Neste caso, o goberno británico ha mostrado unha gran intelixencia e fixou dous criterios: 1. A secesión decídena os escoceses 2. O status de Escocia no Reino Unido decídeno todos os cidadáns do Estado. Por tanto, no referendo non vai haber unha opción intermedia entre a independencia e a unión e, ante iso, parece que os escoceses poden asustarse: o independentismo actual tería un apoio do 36% segundo as enquisas.

Tamén houbo medo á cita de Montserrat Guibernau, pero por diferentes razóns. España ten unha cultura política que creceu no golpismo e na ditadura e, por iso, a perspectiva centralista e antidemocrática asusta aos cataláns.

En definitiva, os procesos de independencia dos países sen estado occidental non serán fáciles. Na historia, a independencia interna nun sólido sistema democrático liberal é a única que Noruega obtivo de Suecia en 1905. Desde entón non tivemos máis casos. De momento, o candidato máis claro para o segundo caso é Cataluña, pero, desgraciadamente, todos os que estiveron en Nova York sabemos que o Estado español non é un estado democrático normal occidental.