Nas rúas de Phnom Penh, un mozo vestido cun traxe e un krabat, anda dun lado a outro dunha pequena moto adornada con flores. Moa Bora chámase a si mesma o ministro de Papaya. Trátase dun dos millóns de persoas que escardan no mundo por gañar o único dólar cotián que o novo cineasta Roeun Narith presentaranos dentro do proxecto One Dollar no documental Ministre of papaya.

Moari visita a chabola da capital de Cambodia desde o seu pobo natal ao seu sobriño Seng. Vén a Phnom Penh a buscar traballo. O seu tío ofrécelle estar na súa habitación de catro metros cadrados, “sen problemas, os dous somos pobres”.

Na seguinte escena, Moa prepárase para a venda. Unha camisa branca bordada, tirante do pescozo, o cabelo tinguido e endurecido polo laca, na cara de maquillaxe... “Algúns din que estou tolo, parvo, parvo... Rin de min, pero xa non me darán un céntimo, nin un gran de arroz. Pero se eu non intento, quen alimentará á miña familia?”.

Púxose a chaqueta orgullosamente. "Aquí está o ministro de Papayos!". Confesará que ten un traxe moi precavido. Moto tinguida de cores rechamantes, decorada con imaxes e flores. Co seu sobriño detrás, cun saco cheo de papayas entre as pernas, van polas rúas. “Aquí estou outra vez”. “Quen me compra o papaya?”. Polas rúas cheas de tendas empobrecidas e polas preciosas portas aparcadas por un gran 4x4.

Ao final do día, Moa Bora está a facer contas. Por unha banda, as subministracións. 20 quilos de papaya fan 7.000 rieles (moeda de Cambodia). Dous quilos de salsas 12.000 rieles. Un quilo de pementos, 4.000. Un quilo de arroz asado, 3.500. Un quilo de rizomas, 2.000. En total 43.000 rieles.

Por outra banda, as entradas. Hoxe recolleu máis de 80.000 rieles. Retire 43.000 para subministracións. 5.000 para Seyha. Outros 5.000 Toums. Auga, inodoro e aluguer 10.000. 2.000 para o pago da escola. 5.000 para gasolina. Só lle quedaron 5.000 rieles.

“Vivo mirando o día a día, como un pito que apenas atopa algo para a boca. Aínda que traballase así durante 10 anos, dificilmente podería acumular suficiente cantidade para comprar unha soa roda dun 4x4”.

Mentres tanto, todo o traballo na pobre cabana. Ir ao mercado e comprar papais. Trocear, preparar o caldo, manipular, meter en fundas... Pero o sobriño que vén do caserío non está mellor. Senge trouxo consigo copias dos diplomas de estudos, perfectamente plastificadas, coa esperanza de conseguir un traballo.

“Eu non teño tantos diplomas que ensinar á miña muller e ao meu fillo. Non fixen máis que tres anos no primeiro curso. Por iso non entendo como vostede non pode atopar un traballo. Talvez buscan xentes ignorantes que obedezan sen facer preguntas...”

Pola contra, Mo soña cun día no que vende ras asadas e papaya nunha moto de xanela, 5-6 mozos empregados e postos á venda con traxes da época na que Cambodia era colonia de Francia, tocados con chapeus vergoñosos. “Pero sei que é un soño. Son pobre”.

Difunde a palabra dos pobres na rede

A ministra de Papaia pretende ser a precursora dunha ampla selección de curtametraxes que verá a luz en xaneiro de 2014 co nome xenérico de One Dollar e o apoio de medios de todo o mundo. O festival foi organizado pola cineasta canadense Rithy Panh e contou coa colaboración de One Dollar.

Rithy Panh explica ao francés Courrier International que participa na difusión do proxecto:  “Gustaríame saber que é gañar un dólar en comparación co que significa ese dólar en África, ou en Francia, China, Estados Unidos... Á fin e ao cabo, temos que demostrar como se organiza a vida en torno ao valor dun dólar”.

O chamamento para participar no proxecto One Dollar fíxose público este mes de marzo, tanto a cineastas noveis como a veteranos, pero tamén a organizacións non gobernamentais e cidadáns interesados no tema. Propónselles contar en sete minutos a vida das persoas que viven cun dólar ao día. Desde Cambodia, o instituto de audiovisuais Bophana coordinará a integración destas curtametraxes na plataforma interactiva que representará o mapa do mundo.

Con estes documentos a organización pretende suscitar reflexións e debates entre investigadores, economistas, artistas e cidadáns en xeral de todo o mundo. Rithy Panh escribiu na presentación: “Gustaríanos volver conectar con esta ponte o mundo virtual e o mundo real. Porque homes e mulleres non son cifras ou estatísticas escritas nos informes das organizacións internacionais: son voces, miradas e corpos que nos fan baixar á realidade”.

As intencións de Panh van máis aló das curtametraxes que se van a realizar ao longo do ano. A plataforma, que se construirá en rede, pretende converterse nunha nova matriz para que outros moitos do mundo poidan facer vídeos cos seus smartphones e tablets, sen pagar ningún dereito de autor.

Rithy Panh, fundada en 1964, é o creador de 14 películas. O maior recoñecemento foi outorgado polo documental S21, a machine de mort Khmère rouge, un director que, ademais da os seus pais, perdeu a moitos familiares nas prisións dos Khemers. O cine de Panh estivo marcado pola xigantesco masacre que causou entre 740.000 e 2.200.000 mortos en Cambodia, un país que non chega aos oito millóns de habitantes.

Con todo, o proxecto One Dollar foi ideado por outras presións e reaccións: Combates do lago Boeung Kak. Este lago situado na cidade de Phnom Penh foi doado por cen anos á corporación Shukaku Inc., o Concello quixo expulsar ás 4.000 familias que vivían alí. Tamén se utilizaron tabletas como ferramenta de documentación nas loitas cidadás por defender a propiedade das súas terras.

O responsable de produción de One Dollar, Damien Sueur, di: “Nós agora queremos crear unha ferramenta que axude a dominar toda a cadea de produción, desde a rodaxe até a posta en rede, incluído a montaxe. Será unha ferramenta útil para creadores, militantes, novos xornalistas”.

As estatísticas indican que unha cuarta parte da poboación de Cambodia vive aínda cun dólar. O Banco Mundial calcula que hai uns 1.400 millóns de persoas no planeta deste xeito, con menos de 2.700 dólares. Cun pouco de sorte, ensinarannos a partir de 2014 como llas arranxan moitas delas, rodadas e difundidas pola xente de alí.