Traducido automaticamente do vasco, a tradución pode conter erros. Máis información aquí. Elhuyarren itzultzaile automatikoaren logoa

  • Miren Agur Meabek (Lekeitio, 1962) galera du hizpide eta ardatz Kristalezko begi bat (Susa) nobelan. Gaztetan galdutako begiaren hutsunea kristalezko begi batek bete duen moduan, bestelako galera mingarriek utzitako hutsunea literaturazko protesiaz betetzeko, bere burua, edo pertsonaia, biluztu du, errealitatearen eta fikzioaren arteko muga malguarekin jokatuz.

Gari Garaialde

Kristalezko begia izenburuan erabili duzu, baina izenburua baino askoz gehiago da. Zer dimentsio ditu?

Zenbait balio ditu kontakizunean: batetik, balio erreal bat, nire identitate-marka bat delako, falta zaidan begia ordezkatzen duen protesia; beste alde batetik, balio metaforikoa du, bizitzan izandako galeren edo erauzketen sinbolo gisa erabiltzen dudalako; eta azkenik, balio literarioa, literaturaren historian antzinatik eta sarritan agertzen den topiko bat delako, izan testu errealistetan, umorezkoetan nahiz lirikoetan.

Liburuan, kristalezko begia nire dibagazioen irradiazio-puntua da, narrazioa harilkatzen duen elementu errepikakorra: bertara jotzen dute edo handik abiatzen dira atal gehienak, lotura esplizitu edo inplizituagoen bidez.

Autoimitazioa kontzeptua erabili duzu kristalezko begia definitzeko. Zer esan nahi du horrek?

Autobiografiatik bereizteko erabili dut autoimitazio kontzeptua. Autobiografia curriculum vitaeren antzeko generoa da eta, normalean, ardatz kronologiko bati jarraituz antolatzen da. Kristalezko begi bat definitzeko, egokiagoa iruditzen zait autoimitazioa, abiapuntua esperientzia errealak izan arren, kontakizunean badirelako zati asmatuak ere. Errealitatearen mimesia da gakoa, ez errealitatearekiko leialtasuna. Bestela esanda, pertsonaia neu naiz, baina ez beti, eta ez naizenean, nire antza dauka, edo nire estiloan jokatzen du.

Hala esaten da azken orrietan, testuaren eta kristalezko protesiaren arteko konparazioa egiten denean: kristalezko begia ez da benetako begia, benetakoaren kopia errealista bat baizik. Antzera, liburua idaztea protesia fabrikatzearen pareko zerbait izan da. Beraz, artifizio literario bat eraiki dut, zeinaren zutarriak askotarikoak diren: bizi izandakoa, ustez bizi izandakoa, bizi nahi izandakoa, bizi gabekoa... “Paperezko ni” bat sortu da, nire niaren proiekzioen batura dena.

Begibidunak ia halabeharrez baina ez-eroso begiratu ohi dio begibakarrari. Irakurlearen ez-erosotasuna bilatu al duzu?

Ez espresuki, baina jakin dakit pasarte batzuek eragin dezaketela ezerosotasun hori, edo zirrara, lotsa, morboa, jakin-mina, baita errukia ere, edo hoztasuna, besterik gabe… irakurle bakoitzaren arabera. Erreakzio horiek mezua bereganatzen ari den hartzailearen erantzun naturalak iruditzen zaizkit.

Konplizitatea behintzat bilatu duzu. Irakurleari zuzenean hitz egiten diozu zenbaitetan. Zenbait atalen amaieran oharrak idatzi dizkiozu. Bukaeran azalpenak ematen dizkiozu. Irakurlea kontrolatu nahia al dago horren atzean?

Konplizitatea bai, bilatu dut, enpatia. Hasiera-hasieratik, koaderno intimo hori idazten hasten denerako, narratzaileak itun moduko bat proposatzen dio irakurleari: “zu” bati zuzentzen zaio. Identifikazioa posible den heinean, arreta eskatzen dio, azalpenak eskaintzen, galderak egiten, zalantzak aurkezten, baita justifikazioak ematen ere, beste aldeko entzule isilaren aurrejuzkuak eta kritikak sumatzen dituenean.

Lehen pertsonan mintzatzen zarenean, azpimarratuz, gainera, zeure buruaz ari zarela, aukera bi dituzu: edo autozentsurarantz jo, edo aitorpen erradikalerantz. “Zu” bati zuzentzeak, apelazio hurbilak, lagundu egin dit adierazteko askatasuna berresten, intimitatea partekatzeko tonua ematen zidan. Irakurle eroapentsua edo neure parean dagoen persona bat irudikatu izan ez banu, oin-ohar guztiak, adibidez, kendu egingo nituzkeen.

Hala ere, irakurlearen ulerkortasun hori ez zitzaidan nahitaezkoa egin une batetik aurrera. Behin biluzteko urratsa emanda, ondorio guztiekin izan behar.

Errealitatearen eta fikzioaren arteko banalerroa lausoa da liburuan. Autoerretratua, Adin arriskutsuaz edo Ispilua atalek oso autobiografikoak dirudite, esaterako. Pertsonaiak Miren Agur Meabe bera dela sinetsarazten die irakurleei. Eta amaieran bat-batean irakurlea zalantzan jartzen du. Zer da hori? Irakurlearekin jokatzeko modu bat? Ala zeure burua babestekoa?

Irakurlearekin jolasteko asmorik ez neukan, baina bai, bukatzerakoan igarri nuen halako obligazio bat irakurleari abisua emateko, kontatutakoa ez dela ehuneko ehunean kontatu bezala. Esaterako, hausnarketa batzuk kontestualizatzeko, eszenatokiak eskaini beharra neukan. Ez dago leku-denbora-ekintzen batasun erabatekorik. Baina hori ez dago kontraesanean esandakoaren zintzotasunarekin.

Irakurleari galdetzen diodanean ea hitzez hitz sinetsiko duen kontatutako guztia, hauxe adierazi nahi dut: zeuk ipini behar duzu errealitatearen eta fizkioaren arteko banalerroa, nahi duzun tokian, eta egiten ez baduzu ere, ez du axola.

Liburuaren sarreran bada Coeetzeren esaldi bat: “Eta denok bagara fikzioen sortzaileak? Eta denok asmatzen badugu gure bizitzaren historia?”. Ideia hori da funtsa: pasadizo arrunt bat emaitza literario bihur daiteke; eta gainera, probablea da geure bizitza kontatzean bertsio libreak egitea, nahita edo nahiezta.

“Adibide barregarria naiz bipiltasunari dagokionez. Oraingoan, euskal poesiaren larrosa ez doa urrunago igeri. Txistua jo diezaiotela merezi du”. Hainbatetan zeure buruari/pertsonaiari egurra ematen diozu, autokritika gogorra egiten. Kritikaren beldur ala kritika eske?

Pertsonaia bere burua aztertzen ari da etengabe, aldikada txarra pasatzen ari delako. Nolabait, ispiluari begira dago, bai bere izatea onartzeko, bai hortik sorkuntzara jauzi egiteko. Ekintza paraleloak dira: testua idazlearen produktua den bezala, idazlea ere testuaren produktua da. Beste behin ere mugez, ajeez, ezintasunez eta zailtasunez ohartuta, irribarre mingotsa egiten dio bere buruari. Esaldi hori ironiaren adibide bat da. Beste momentu bat aipatzearren, Meibik –poeta denez gero– bere buruaz bertsotan hitz egiten duenekoa.

Zeure burua biluztu duzu. Eta jendeak biluztasuna bakarrik ikusten badu, biluzteko moduari erreparatu gabe? Pertsona ikusten badu idazlea ahaztuta?

Izan ere, biluzketak izaten du arrisku-puntua, iruzur-puntuarekin batera. Idazleak top less egin du batzuetan; fotoglamour besteetan (aldizkari espezifikoetan kolorezko laino artean eta dekoratu tematiko batekin egin ohi dena), eta larrugorri huts ere geratzen da batzuetan, biluzi frontal eta integrala. Zein da biluztearen xedea? Kasu honetan, bizitza pribatu arrunt bat –beste askorenaren antzekoa izan litekeena– balorizatzea, literatura eginez.

Biluztasuna nola interpretatuko zuen irakurleak, exhibizionismo komertziala ikusiko ote zuen, edo egilea ezagutzeak traba egingo ote zion istorioa sinesteko, eta horrelako kezkak izan nituen, neurri batean. Zalantzak zalantza, garbi neukan nire literatur proposamenaren muina zintzotasuna eta errealismoa zirela.

Testu hau “kristalezko ispilu bat” da, “markoa patchwork estilora egina”. Azalduko al zenuke zergatik?

“Kristalezko ispilua” diot nitasunaren literatura dela adierazteko, norbera islatzen duena; eta patchwork estiloa, atalka egindako lana dela dela azpimarratzeko. Izan ere, nobela deitu badiogu ere, testu hau koaderno edo eguneroko pribatuaren generoan koka daiteke, eta horiek ere zatika osatzen dira, pasadizoak, gogoetak eta iritziak arian-arian idatziz, egitura narratibo sendo baten premiarik gabe.
Antzera, patchwork teknika oihal zati solteak jostean datza osotasun harmoniko bat lortze aldera (bide batez esanda, txatalak aprobetxatzea edo berziklatzea ere izaten du helburu). Ideia horrek lotura zuzena dauka beste atal batean bizitzari buruz esaten denarekin: “Collage bat dira dagozkigun gertaerak, osatzen den heinean zentzuz betetzen den historia orokor baten atalak: zatiak josi ahala grazia hartuz doan soineko bat da bizitza”. Testua bezala, work in progress eran ematen da eta. Beste une batean ere, protagonistak gurasoen etxean bere antzinako argazkiak topatzen dituenean, “organismo biografiko baten zelula solteak” direla esaten du. Mosaikoaren kontzeptua da idazlanari dagokiona, ez nobela-nobelarena.

Begiaren inguruko kontuak deskribatzeko tonu zientifikoena, aseptikoena erabili duzu. Galera eta min fisikoak idaztea bestelakoak adieraztea baino errazagoa al da?

Askoz errazagoa. Gogoetak, inpresioak, usteak, pentsamenduak eta abar zehaztasunez azaltzea guztiz astuna eta korapilotsua egin zait. Kontu abstraktuek hainbat ñabardura izaten dituzte, eta hitzak ia ezgauza dira batzuetan horiek deskribatzeko.

Hainbat idazleren eta musikariren aipuz eta erreferentziaz beteta dago nobela. Zergatik?

Eduki metaliterario handiko liburua da. Esaldi horiek zerikusi zuzena dute pertsonaiaren premiekin eta ziurtasun-nahiarekin. Autoritate-argudioak dira, nolabait, bere iritziak bermatzeko. Sarritan, inoren esaldiek ematen digute argitasuna gure bizitzaren edota gure ekintzen zergatiak geure buruari azaltzeko. Badute abantaila bat: idazle jantziaren itxura ematen dizutela… Eta desabantailak ere badituzte, zure mediokritatea nabarmentzen baitute.

“Eta galdu-irabazien balantzea egiterakoan, ezin baieztatu begi batek ments duena besteak jasotzen duenik, ez ikusmenean, ez distiran”. Baina zuk galerei eta horiek eragindako minari etekina atera diezu, literarioa behintzat.

Horixe zen helburua. Zentzu horretan, liburuak izan du, batetik, alde terapeutikoa, nahiz eta gutxi gustatzen zaidan termino hori, badirudielako asmo artistikoa deskarga emozionalaren azpitik geratzen dela. Bestetik, prozesu aberasgarria izan da, idazkera trebatzeko balio izan didana. Literatur proposamen serioa egin nahi izan dut; bestela ez nien garratzirik emango planteamenduari, egiturari edota hizkuntzaren erabilerari.

“Ez dakit nora eramango nauen 2011ko irailaren 9an hasitako esperimentu honek”. Orain ba al dakizu?

Neure buruari jarritako erronka bete nuen. Lan nekagarri bezain aberasgarria izan da, eta pozik nago harrera zabala eta beroa izan duelako, orohar. Laster, gaztelaniaz paratzeari ekingo diot, datorren urtean argitaratzeko. Ondoren zer etorriko den ez dakit. Emango dit bizitzak zertaz idatzi, orain arte bezala.


Interésache pola canle: Euskal literatura
Miren Amuriza Plaza
“Kanpokoak hain argi identifikatzen eta salatzen genituen bitartean, barkaberak izan gara etxekoekin”

DBH4 errepikatu zuen urtea gogoratzen du Jonek Pleibak (Susa, 2024) eleberrian. Adinkideak Durangoko institutura aldatu ziren, eta Polly auzokidearen ikasgelan geratu zen bera. Haurtzaroa Joneren baserria eta Pollyren txaleta lotzen zituen errepidean gora eta behera emana zuten... [+]


Homenaxe a Txillardegi no decimotercer aniversario da súa morte
Este martes cúmprense trece anos da morte de Jose Luís Alvarez Enparantza Txillardegi, e con motivo diso, celebrouse un acto multitudinario na praza Gaskonia da Antiga. Como cada ano, familiares, amigos e euskaltzales de Txillardegi déronse cita no evento. no acto celebrado... [+]

2025-01-09 | Leire Ibar
(H)ilbeltza, a semana da novela negra vasca en Baztan
A semana da novela negra en eúscaro celébrase por undécima vez, do 20 ao 26 de xaneiro. Numerosas actividades terán lugar en diferentes localidades do val do Baztan. Trátase de presentacións de libros, mesas redondas, charlas e actos culturais, e a participación nas... [+]

2025-01-09 | Estitxu Eizagirre
Sumando unha iniciativa, estas son as nove prazas de libros e discos en eúscaro para este ano.
Quen queira coñecer as novidades da cultura vasca e comprar directamente a autores e editoriais, ten ao longo do ano varias feiras e iniciativas. Algúns teñen unha tradición de moitos anos e outros son máis recentes; moitos deles son temáticos e outros xeneralizados... [+]

Jon Tartas
'O camiño para matar Ontsa': o sacerdote neurótico escondido coa pistola

Joan Tartas (Sohüta, 1610 - data de morte descoñecida) non é un dos escritores máis famosos da historia das nosas letras e, con todo, descubrimos cousas boas nesta “peza mendre” cuxo título, admitámoslo desde o principio, non é probablemente o máis comercial dos... [+]


Sukar Horiak entrega o venres os premios do concurso literario sobre futuros habitables
Bilboko Zirika! A repartición realizarase na zona urbana, o venres ás 19:00 horas. Os textos difundiranse a través de fanzine e nas redes sociais.

2024-12-05 | Leire Ibar
A Feira de Durango abre as súas portas coa visita dos alumnos
O 5 de decembro celebraranse talleres, conferencias e espectáculos dirixidos ao alumnado e profesorado. A través das dinámicas poder coñecer aos creadores e contactar con eles. O aforamento xa está completo para a mañá do alumnado. ARGIA preparou unha ampla oferta... [+]

"A literatura é un lugar para a complexidade, non para dar leccións"
Uxue Alberdi acaba de publicar a súa sétima obra para adultos, a terceira no conto: Hetero (Susa, 2024). O libro recolle oito narracións, e o punto de partida de todas elas foi unha paisaxe, un momento ou unha relación que lle fixo pararse na memoria e pensar “algunha vez... [+]

O alumnado de ESO presenta o concurso de lectura para o fomento da literatura
Tras o seu éxito nas escolas de Eslovenia, a editorial Alberdania trouxo aos centros educativos de Euskal Herria o concurso de lectura Joko Ona Denontzat: O alumnado da ESO lerá por grupos “libros de alta calidade” e seleccionando avatar irá superando os retos asociados... [+]

Leire Lakasta Mugeta
"As palabras son pedras para Ernaux e o coitelo de escritura"
A escritora Annie Ernaux (Lillebonne, Normandia, 1940) traduciu ao euskera un libro de entrevistas no que reflexiona sobre a súa poética e a súa función: A escritura é un coitelo (Katakrak, 2024). Durante a entrevista, ademais de comentar as opcións estéticas e políticas... [+]

‘Politeísmo salvaxe’: catro días nos pensamentos de Angela Davis e Jule Goikoetxea
Goikoetxea publicou un novo libro coa editorial Susa: Politeísmo salvaxe. A pesar de cualificala como novela, é unha crónica doce e viva que fará que o lector se penetre nos pensamentos de Goikoetxea. A presentación tivo lugar no soto da rúa San Jerónimo de Donostia-San... [+]

Coa axuda dos xigantes e rodeados de nenos presentamos o libro 'A aventura xigante'
Unha gran aventura. O libro infantil Salba dezagun kalejira foi presentado de forma especial por ARGIA, na capital guipuscoana. Moitos nenos e pais reuníronse en torno ao conto de Gorka Bereziartua e Adur Larrea, e houbo tempo para a festa, para bailar, para contar contos e... [+]

Aprendendo a escribir contos: por onde empezar e a que seguir?
Garazi Arrula (Tafalla, 1987) e Iñigo Astiz (Iruñea, 1985) foron convidadas por Mikel Ayerbe (Azpeitia, 1980) á segunda dos faladoiros sobre literatura vasca, Idazeaz. O tema deste programa de entrevistas foi o conto vasco, e entre outras cousas, falaron sobre os procesos... [+]

Uxue Juarez. Palabras mistos
"Os poemas son esas ondas que se producen cando lanzas unha pedra á auga"
Fai case 10 anos que tiven como titora no Bacharelato, reuninme con Uxue Juarez na caseta Toureau (Alkiza) do museo Ur Mara, rodeada de haxas e esculturas de Koldobika Jauregi. Uxue segue sendo a autoridade para min, pero noutro sentido agora. Leva un amplo sorriso na cara e na... [+]

Katixa Dolhare-Zaldunbide
"Apréndese a gozar da literatura e hai que traballar ese proceso de aprendizaxe na aula"
É profesor de Literatura, investigador e escritor afincado en Banka. A finais de setembro celebrouse en Itsasu unha charla sobre a poesía de Ipar Euskal Herria. Entre outras cousas, empezamos a charlar con el para que nos trouxesen aos que se equivocaron.

Eguneraketa berriak daude