O filósofo e investigador Dilemata.net Antonio Casado dá Rocha (1970) publicou tres artigos nos que aborda a relación entre os diferentes modelos de xestión de residuos e a ética. Ademais do libro de poemas Esku Ezkerraz publicado en eúscaro, conta con polo menos tres poemas en castelán sobre ética e desobediencia. Foi membro da comisión ética do hospital de Donostia e actualmente traballa na Universidade do País Vasco en traballos de investigación no campo da Filosofía da Bioloxía.O traballo Etica e xestión de residuos foi publicado en tres apartados.

Con data 23 de abril Dilemata.net titulou “Etica e xestión de recursos (3): espazo e tempo” (Ética e xestión de recursos (3): espazo e tempo), para terminar coa seguinte frase: “Pero adianto as conclusións: creo que o PaP fainos mellores, no sentido de que nos cidadáns fai que reciclan máis e consenten de maneira máis consciente”.

Ética e xestión de recursos (3): espazo e tempo

O Diario Vasco deu a coñecer onte que os veciños e veciñas do barrio de Beraun (Errenteria, Gipuzkoa) decidiron, “fóra da orde do día”, renunciar á Recollida de Porta a Porta (AAB) e á compostaxe comunitaria, promovendo ao mesmo tempo o peche do vertedoiro de San Marcos que teñen na zona. Si non hai que separar os residuos e tampouco enterralos, que se vai a facer con eles? O sistema habitual de colectores colectivos (5E, 4E…) non pode reciclar o suficiente como para evitar a incineradora, pero os veciños de Beraun non se pronunciaron sobre a localización da mesma. Non creo que queiran achegarse a eles, os fedores e riscos que supón un vertedoiro, despois de ser soportado durante decenas de anos. Poida que a maioría queira simplemente que as autoridades lles quiten o problema por diante, como noutros temas. Pero hai cousas que non desaparecerán porque nós xa non pensamos nelas.

Vivín trinta anos en Errenteria e máis de dez en Hernani, un dos pioneiros na implantación da AAB en Gipuzkoa, polo que coñezo ben ambos os sistemas de recollida de residuos (AAB vs. 4E), como as súas consecuencias. Resumirei as principais características das mesmas por parte do usuario.

Sistema de colectores colectivos 4E:

• Os usuarios distinguen ou non os residuos e cédenos nos colectores públicos existentes na rúa.
• Os colectores baléiranse periodicamente pero non hai forma de evitar o seu uso indebido.
• Cada usuario cede o que queira.
• Taxa de reciclaxe na actualidade (Gipuzkoa): 35%

Sistema de colectores personalizados (AAB)

• Os usuarios separan os residuos e deposítanos nos colectores colocados nos portais.
• Reúnense todas as noites de forma personalizada e só recóllese a quen estea ben clasificado.
• Recóllense tres veces á semana o residuo orgánico, dúas noites os envases, unha vez o papel e outra o rexeitamento.
• Taxa de reciclaxe na actualidade (Gipuzkoa): 86%

Non vou entrar nas cifras porque quero ir ao fondo ético do tema, que é o que quero traballar nestas entradas. Ademais, non teño motivos para cuestionar as porcentaxes de reciclaxe, porque coinciden coa miña propia experiencia: No sistema 4E reciclaba aproximadamente o 30% dos meus residuos e coa AAB achégome ao 90%. O que quero destacar hoxe é que ambos os sistemas se viven de maneira diferente por parte dos usuarios. O usuario intervén de forma diferente e, por tanto, enténdeos de diferentes maneiras. –Direi, de paso, que non percibín grandes diferenzas no que se refire á comodidade. A Porta a Porta non obriga a quen queira reciclar a máis nada que non o faga xa. Si non é o mesmo “baixar lixo” no sistema AAB que no sistema Eet 5, a diferenza radica na influencia de cada sistema no espazo e tempo de xestión dos residuos. No sistema de colectores colectivos, un ten que baixar todo á vez e esquecer a conta até a próxima noite; Recollida Porta a Porta pídelle ao usuario que planifique un pouco máis e como ten que convivir cos residuos un pouco máis de tempo, faio máis consciente á hora de xerar os residuos, sobre todo á hora de comprar.

Como dixo o meu colega Armando Menéndez, a miúdo identifícase a ética ambiental coa macroética, que analiza cuestións globais que afectan a grandes grupos de persoas por encima das divisións administrativas e políticas. Naquela introdución, Armando lembraba que o tres niveles –micro, meso e macro– son importantes e defendía a necesidade de analizalos desde o micro para achegar os temas medioambientais ás decisións cotiás. Os dous sistemas [de xestión de residuos] tamén teñen efectos diferentes nese tres niveles ou zonas, pero deixareino para unha próxima vez. No seguinte apartado imos comparar ambos os sistemas utilizando o marco conceptual que expliquei nunha entrada anterior. Pero podo adiantar os resultados: A Porta a Porta fainos mellores porque nos converte en cidadáns que reciclan máis e consomen máis conscientemente