Os guindastres pódense atopar a 10 quilómetros ao norte de Ramala. Oculto entre os outeiros de Bir Zeit, Rawabi preséntase no proceso de construción. “Benvidos: as mellores vistas desde a montaña ao Mediterráneo”, firma o xigante póster do cruzamento. Non amente. Desde alí pódese divisar toda a costa de Israel, desde as altas torres de Tel Aviv até o porto de Ashdod. Non ven checkpoint na zona, nin bases militares. As terrazas de oliveira ofrecen unha paisaxe bucólica. Sería difícil descubrir que estamos no corazón da Cisxordania ocupada, a non ser pola colonia xudía de Ateret, no outeiro próximo.

Rawabi é a primeira cidade planificada de Palestina e converterase na casa duns 25.000 palestinos en catro anos. No prazo de quince anos, con todo, quere acoller a uns 45.000 habitantes. Trátase do maior investimento do sector privado en Palestina, cun billón de dólares para cubrir unha superficie de 6,3 quilómetros cadrados. Este proxecto faraónico ten unha linguaxe chea de números. 10.000 vivendas, dez escolas, tres mesquitas, dúas igrexas, un anfiteatro para 20.000 persoas e un centro comercial aberto para peóns. Rawabi foi presentado ante os compradores como unha cidade moderna e sofisticada. Calquera persoa pode comprar unha casa nela, tanto os palestinos dos territorios ocupados como da diáspora, así como os estranxeiros. Polo momento, os israelís e os xudeus non o están. A política de vivenda da Autoridade Nacional Palestina (ANP) é moi estrita.

Pero necesita Cisxordania unha nova cidade? “Claro que si. A ocupación israelí impídenos ampliar os nosos pobos, polo que non temos máis remedio que construír novos núcleos”. Así argumentou o empresario palestino Bashar Ao Masri no seu proxecto favorito.

Ao Masri adoita despedir aos compradores desde o show room ou punto de venda de Rawabi. Os xigantescos plans urbanísticos elaborados en Marrocos reforzaron o seu nome e mostrouse convencido de que se poderá vender o novo proxecto. Axiña que como terminou a segunda intifada, Ao Masri regresou a Palestina, onde comezou a investir na construción, primeiro en Ramala e logo en Rawabi, onde estivo Masri. O empresario esperta facilmente a atención dos compradores: “A superpoblación e o caos de Ramala son insoportables. Nós ofrecemos apartamentos de mellor calidade e un 25% máis barato que a media”.

Con todo, ninguén fala pouco das terras que Rawabi devorou. Pouco antes de que comezase a obra, Ao Masri comprou os terreos que tiña na zona. Os campesiños que se lle opuxeron víronse forzosamente obrigados a vender as súas terras. Os billetes compraron o silencio dos veciños e desde entón ninguén denunciou o comiso dos terreos.

En 2011 puxéronse en marcha as escavadoras e en decembro de 2013 instalaranse en Rawabi as primeiras 700 familias. Os traballadores traballan día e noite para garantir a apertura de portas á nova cidade. Doutra banda, Ao Masri quixo facer fronte tamén ao cambiante contexto político que vive Palestina, onde actualmente vive Palestina. Conta coa súa propia canteira e fábrica de cemento, e si iniciásese unha intifada non se paralizaría a construción da cidade.

O palestino Silicon Valley

Rawabi, en opinión da o Masri, é o primeiro xerme do proceso de creación do Estado palestino: “Máis que na mesa de negociación, temos que construír o Estado desde a base”. A nova cidade coincide coa iniciativa do primeiro ministro en funcións, Salam Fayyad, de impulsar o sector privado, e logrou a bendición do pan con facilidade. Ao Masri está convencido de que representa aos “novos palestinos”: “Queremos abrir o camiño a unha sociedade urbana e moderna. O risco é grande, pero estamos a construír un proxecto nacional”.

Desde que presentou a Rawab adóitase chamar “O fío de Palestina” ao empresario, pero no fondo non é máis que a cara da iniciativa. Ao Masri chamou ás portas de Catar para atopar ao principal investidor: A obra xigante foi financiada polo departamento de investimentos do rico emirato, Qatari Diar.

O investimento de Qatar levantou un gran aluvión de turbulencias entre a poboación palestina. Con todo, poucas persoas mostráronse publicamente en contra de Rawabi. Nin plataformas, nin iniciativas. O arquitecto Khaldun Bshara é unha das poucas voces críticas: “Qatar quere guiar a economía de Cisxordania, como está a facer en Gaza”. Bshara lidera a organización Riwaq, encargada da restauración do patrimonio arquitectónico de Palestina. A Rawab non lle parece máis que un negocio, pero tamén mencionou intereses ocultos: “Témome que detrás dos investimentos económicos haxa unha intención de meter a man na política palestina”.

En calquera caso, Ao Masri sabe ofrecer discursos atractivos para lograr o consenso dos palestinos, que son os principais obxectivos. Ademais, prometeu que se crearán 10.000 postos de traballo para os cidadáns que están a sufrir a crise financeira na súa totalidade. Rawabi ten xa 3.000 traballadores da construción, a maioría deles homes das aldeas veciñas. Pero, unha vez terminada a obra, pretende crear 7.000 postos de traballo. A visión da o Masri non é romántica, senón ambiciosa: “Non queremos ser unha cidade de dormitorios. Por iso, queremos atraer investimentos orientados ás novas tecnoloxías. O meu norte é a creación do palestino Silicon Valley”.

Sen personalidade

Rawabi, ademais de ofrecer unhas vistas espectaculares, parécese a calquera nova cidade sen personalidade. É máis, moitos lle asumen a esencia dunha colonia israelí. Seguindo o deseño das colonias, os barrios construíronse formando círculos a partir da ladeira. As casas teñen dúas fachadas, cada unha a cada rúa. Os barrios non son máis que calcos. Os buracos que se fixeron para plantar árbores tamén están rigorosamente cuantificados. A Rawabi nótaselle unha planificación levada até o último extremo.

Desta maneira, non hai rastro da arquitectura tradicional palestina na nova cidade. Bshara analiza con preocupación o deseño de Rawabi: “É unha cidade sen centros históricos, un grupo de casas sen alma. Despois de que Israel destrúa os espazos de resistencia dos nosos pobos, Ao Masri está a construírse a gusto do ocupante”.

Os medios de comunicación tamén o definiron como “o primeiro emprazamento palestino ” da zona. Con todo, ten algunhas diferenzas. As casas son de diferentes tamaños e non utilizáronse tellados vermellos que simbolizan as colonias. Á o Masri non lle gusta a definición de localización: “En Rawabi tamén sufrimos a violencia dos colonos da zona, polo que non me gustan estas comparacións”.

De feito, Ao Masri reivindica o dereito a construír sobre os outeiros. “Os colonos xudeus están a construírse nas nosas montañas. Por que facer o mesmo debe ser incorrecto? Este é o castigo que se nos impuxo aos palestinos”. O propio nome Rawabi utilízao para compactar ese argumento, xa que en árabe significa “outeiros”. “Os palestinos temos que demostrar que somos capaces de construír unha cidade moderna”, di Ao Masri.

Que significa a expresión cidade moderna? A Bshara teno claro: “É unha formulación colonial sobre a arquitectura e o espazo. Quérennos gobernar a través do deseño. Os palestinos sabemos como construílo”.

Intervención israelí

A superficie total da parcela de Rawabi sitúase na Zona A baixo o control administrativo e militar do PAN. A páxina web do proxecto quere subliñar que Israel non ten nada que dicir, quizá para non asustar aos compradores. Non é do todo certo. As catro estradas que se deseñaron para chegar a Rawabi teñen que pasar por zonas controladas por Israel. De momento, aínda que só se habilitou unha estrada, os construtores están á espera de que se lles autorice a construción das outras tres. Ao Masri non oculta as conversacións que mantivo coas autoridades israelís sobre a posibilidade de que Israel recorra á violencia. Pero a auga é, sen dúbida, a fonte de todas as preocupacións. O Goberno de Mahmud Abbas está a negociar con Tel Aviv a posibilidade de que Rawabi conte cun abastecemento de auga propia e cunha autorización de xestión de augas residuais. Ao Masri non prometeu milagres: “Estamos en Cisxordania ocupada, polo que teremos os mesmos problemas que as cidades veciñas. Israel pode cortar a auga e a electricidade en calquera momento”. Con todo, é evidente o trato favorable que recibiron as autoridades de ambos os lados da muralla.

Rawabi, pola súa banda, é o fillo dun proxecto maior. En opinión da o Masri, o que está en xogo é a soberanía real dos palestinos: “Esta iniciativa pode ser un punto de inflexión. A nosa intención é construír varias cidades deste tipo, sobre todo nas zonas castigadas de Jericó e Janin”. O éxito da nova cidade, por tanto, pode levar a un boom no proceso de urbanismo palestino.

Rawabi está lonxe da difícil realidade de Cisxordania. Así mesmo, moitos pensan que se trata dunha illa illada. Ante a grandeza do proxecto, Bkla vive a situación con preocupación: “Condúcennos cara a un consumismo violento e inmobiliario”.

En calquera caso, serán os palestinos que vivan alí os que decidan cal será a identidade da cidade e os seus habitantes. É un reto interesante: vivir nun espazo illado que dea as costas á ocupación ou envorcar a cidade. Os palestinos poden transformar o proxecto. Para iso, antes terán que facerse coa propiedade de Rawabi.