Comezou a súa revolución en París antes de 1968.

Instaleime en París a finais da década de 1950, durante a guerra de Alxeria. Tiven que atopar un traballo de supervivencia e ofrecéronme un posto na empresa Someca, aínda que non tiña ningunha capacidade para ser valido para o sistema. Frecuentara moito aos filósofos, pero iso non importaba nada ao meu superior. Naquela época, o microcosmos da clase obreira analizábao constantemente desde a antropoloxía: de casa a traballo en metro e autobús, de traballo a casa en metro e autobús, de fin de semana para respirar, e renovar... Ademais, na parte superior da empresa atopábanse as oficinas cos encargados e os empregados como eu na parte inferior. O mundo laboral é totalmente piramidal, hai todo un sistema de gradación que fai fincapé nas desigualdades sociais en relación á capacidade de cada un. Esta jerarquización fíxome comprender que todo o modelo estaba estruturado en base á selectividade humana, e que a elección non dependía dos valores internos do ser humano, senón do que cada un podía ofrecer ao sistema. Aínda por riba, era prisioneiro. Un exceso de implicación neste sistema era a participación na escravitude asalariada. Pagábanme, dicíanme que estaba libre, pero no fondo non era certo. Filosóficamente e humanamente non podía encartarme a semellante existencia.

Vostede decidiu mudarse da cidade aos campos, cando a multitude facía a viaxe inverso.

Chegamos a Ardèche en 1960-1961 coa intención de instalarnos no cultivo, pero sen ningunha idea de agricultura. Estudei teoría nunha escola local, esforceime nos caseríos de ao redor e sorprendeume ver cantos produtos químicos utilizábanse. Pronto me dei conta de que había unha gran incompatibilidade entre os velenos que tiña na man para vivir e para vivir. Estabamos a atacar a terra que nos daba para comer, contaminando o medio ambiente, envenenando a auga que bebiamos e escalando o imprescindible para a nosa supervivencia. Despois de negarme a alienarme toda a miña vida en París a cambio dun pequeno soldo, renunciei tamén a ese sistema e dediqueime ao cultivo biolóxico. Para iso necesitaba terras e un terreo, e entón non tiña un can pequeno. "Que demos andades por aquí? Aquí está feito! Volvede á cidade!” sorprendéronnos os veciños e respondéronnos que cando fomos pedir un préstamo a Crédit Agricol “non queredes axudarvos a suicidarse”. Descubrimos, asombramos e dalgunha maneira logramos avanzar nesta parte do paraíso no que nos atopamos. Estivemos trece anos sen electricidade, sete anos sen auga, a terra estaba chea de pedras, até hai pouco o camiño cara ao pobo non estaba asfaltado e non se podía utilizar nos días de choiva... Pero nós non só queriamos instalalo para facer cultivo, queriamos aproveitalo da natureza. Aquí empézase a mirar a paisaxe e a natureza supérache, respírase sensibilidade, é marabilloso. Desde onde estamos ven dezasete campanarios, o silencio é inmenso, o aire é puro... Por que non téñense en conta estes valores na sociedade actual?

Por que?

Porque a beleza non nos importa un comiño! Construímos casas totalmente miserables, deforman paisaxes, adoran cousas sen alma... As casas de hoxe non teñen alma, son caixas de vida. Nós buscabamos a alma da natureza. Aos nosos fillos non lles faltou nada imprescindible, pero optamos pola humildade. Tiñamos cabras para facer queixo, plantei árbores, cultivei a horta, fabricé un sistema para reutilizar a auga de choiva... Ao mesmo tempo, a nosa foi unha aventura física, estética e espiritual. Non se trataba de capturar unha granxa, de traballar e de gañar diñeiro, senón de reintegrarse ás leis e ás forzas da vida. De feito, os cultivos biolóxicos e biodinámicos conéctannos á vida. Non entendo como a xente acepta o confinamento urbano das grandes cidades. Cada vez estamos máis afastados da natureza. Os cidadáns non saben nada da natureza. Nas soidades van á natureza como os nenos saen ao recreo. Para a maioría, a natureza non é un lugar vivo ao que debemos a vida, que dá para comer todos os días, que fomenta as relacións humanas. Non, é un lugar para esquiar no inverno e tomar o sol no verán.

Non sabemos o que comemos.

O sistema alienó ao ser humano. O capitalismo internacional ten á humanidade totalmente secuestrada. En lugar de estimular as zonas rurais para producir comida, a xente prefire que os alimentos viaxen dun lado para outro. Na masa de xente que empuxa o carro ninguén sabe de onde vén o pan, de onde vén o traxe. Todo é anónimo e, ao final, o sistema daralle para comer, o sistema porallo... O sistema secuestra ao ser humano. Rexeiteino filosóficamente da mesma maneira. Temos que construír autonomía, independencia, non podemos vivir baixo un sistema, nada que non pretenda máis que o beneficio. Á gran distribución non lle interesa o valor deste bosque, senón o seu beneficio. Así, quen ten diñeiro, arruínase, multiplícanse os beneficios, e hai xente que se enriquece durmindo! Iso converte o traballo real da persoa nun segundo plano, e iso chámase economía, pero no fondo a economía é o que nos ensina a natureza: nada créase, nada pérdese, todo transfórmase. Con todo, en lugar de ser un fermoso oasis dun extenso deserto o noso planeta, considerámolo un pozo de recursos que debemos explotar até a última árbore. Imaxínache, co pretexto do diñeiro creamos unha caste que quita legalmente o patrimonio colectivo á humanidade! Eu non podo aceptar iso.

Nesta alienación, como cremos que a felicidade consiste no consumo?

A felicidade non se compra. Moitos amigos empresarios dinme “as miñas empresas van ben, pero eu non”. Podes tentar compensar a desventura comprando coches caros e chalés da costa, pero o que non sexa feliz estará en todas partes. Libertamientos, humanidade moderna non é feliz. Non hai máis que ver o consumo de ansiolíticos, o drama que vive a xente. Pola contra, cando vou a África, vexo xente feliz: non saben si mañá terán pan, pero sorrín. Como explicar os pobos que viven na prosperidade o non ser felices e os que viven na humildade? A resposta está directamente relacionada co ser humano. Todos sabemos que estamos condenados a morrer, pero ese medo á morte envenena a nosa vida e, como temos medo, buscamos a certeza. Cremos que a acumulación de diñeiro ou a submisión violenta do outro pode achegar certidumbre, pero non é así. Temos tantas armas por medo a morrer, tantas relixións que din que cada un é seu, e non podemos liberarnos do conflito dunha esquizofrenia tráxica para o conflito.

Por iso o crecemento é un problema e non unha solución?

O crecemento económico leva a necesitar sempre máis. Que son as cousas, Occidente, Europa, creou unha ideoloxía e foi a primeira vítima dese pensamento. Noutros tempos non se distinguían por igual en todas partes, as arquitecturas das casas eran diferentes, cada unha tiña os seus costumes, cada unha o seu idioma... En Europa había unha gran diversidade, pero hoxe en día temos unha Europa estándar cun modelo de sociedade insaciable e bulímico que se está exportando a todo o planeta. Con todo, onde temos os recursos? Si todo o mundo consumise tanto como un europeo normal o planeta non podería responder. Formamos parte dunha civilización derrochadora, non sabemos contentarnos coas simples necesidades. Para a humanidade, o esencial é que cada un teña o suficiente como para compensar a súa fame, que teña un teito, que se poida curar en caso de enfermidade... Pero empezamos a contar e estamos moi lonxe! Iso é o que depende do crecemento. Por iso, o crecemento económico é un problema para min. Si non estamos satisfeitos, como vai estar a felicidade? Continuamente están a estimular a nosa insatisfacción e iso é o que converteron no motor desta economía de pseudo-laboral. O sistema é estimulado por individuos que non pon ningún límite ás súas necesidades. Por tanto, como a xente se morre de fame non se pode solucionar, pero mentres tanto, o sobreconsumo non ten límites. As nosas necesidades están determinadas, pero o apetito polo que ten unha gran forza simbólica en nós non ten límites. Iso non ten sentido. Necesitamos unha educación sinxela e feliz. Non hai máis felicidade que sinxeleza. Contentémonos co que temos, sexamos felices co que temos. Por que traballar tanto? Para poder comprar o que non necesitamos? Desgraciadamente, o home incorporou moitas fantasías a unha realidade bastante simple en si mesmo.

Vostede di que a nosa realidade é estar ás portas da escaseza de alimentos.

Cando analizo os parámetros que garantiron a supervivencia á humanidade, doume conta de que todo vai en decadencia. Reducimos ao agricultor en beneficio dos explotadores agrícolas e da industria da terra. O sistema está a absorber e destruíndo todo relacionar coa necesidade de alimentación. Antes criabamos pitos no caserío, agora nas fábricas! O mesmo cos porcos. Logo asombrámonos de que nos metan a jaca polo boi. Non comprendo como deixamos iso ás fábricas. Nas zonas rurais contiguas á cidade habería suficiente xente para producir o que necesitan as cidades, pero para iso necesítanse políticas concretas. Pola contra, preferimos ir buscar por centos de metros de casa, a miles de quilómetros de casa. É totalmente absurdo e, aínda por riba, tóxico para o ser humano e o medio ambiente. Como queres que esteamos sans si estamos continuamente matando terras, contaminando auga e contaminando o aire? Hoxe en día, hai que dicir non “facer ben”, boa sorte! É incrible, estamos nun absoluto oscurecimiento estratéxico. Temos políticos ignorantes e xente manipulada que non toma decisións acertadas. Así, a escaseza de alimentos pode chegar en calquera momento, xa que non hai un pobo que teña garantida a súa autonomía alimentaria. Por exemplo, en Alxeria, o meu pobo natal, están completamente esnaquizados. Teñen auga, terra e sol, pódese producir de todo, e aínda así importan o 82%! Hai alternativas, pero non é certo que a sociedade vaia cambiar pola mera existencia de alternativas. Para cambiar a sociedade hai que cambiar ao ser humano e desde a educación hai que empezar a cambiar. Por que non ensínase aos nenos a solidariedade e o auzolan en lugar de promover a competencia e a prepotencia? Por que non dámoslles habilidades prácticas en lugar de ter o espírito paralizado e desviado da realidade durante todo o día ante a pantalla? Estamos a preparar xeracións que non serán capaces de responder ás súas necesidades. Peor aínda, temos un sistema educativo que alimenta e perpetúa este sistema.

Quizá porque vivimos na civilización máis débil e fráxil da humanidade?

É un feito. Quitemos a desigualdade, a electricidade e a comunicación e a civilización derrúbase. Como apenas quedan zonas rurais, non hai recursos. Se isto é así, seremos a civilización máis fráxil que inventou a humanidade. Temos unha total dependencia do combustible, que determina a xeopolítica do coidado do petróleo, de aí as guerras, e cando chega a escaseza de petróleo, a festa acábase. Isto trae violencia salvaxe e xeopolítica hipócrita. Tras a morte dun ditador, na maioría dos casos atópanse petróleo, combustible para centrais nucleares, gas ou uranio. A falta de petróleo, electricidade, gas e comunicación imos tomar o aire! Mentres tanto, dásche conta de que seguirán vivindo en África, porque non construíron a súa civilización de acordo con ela, senón segundo a natureza deulles. Por iso debemos volver ao dado pola natureza. A natureza sempre se reproduce. O tempo e un só gran de trigo bastan para alimentar a toda a humanidade. Non esquezas que o potencial da vida é tan enorme como a estupidez da humanidade.