As fronteiras físicas, os acontecementos da Historia (o Franquismo no Sur/ a Guerra Mundial no Norte), e o vivir en diferentes culturas, xeráronnos diferenzas filosófico-culturais que non queriamos. Tamén se poden ver na situación política, xa que Iparralde non ten recoñecemento institucional, a pesar de que son 200 anos de loita, como a petición de departamentos, a reivindicación de autonomía ou de institucións singulares. Aínda hoxe en día, a ambos os dous lados da fronteira, os danos destas realidades son evidentes: as actitudes prepotentes ou as expresións de frustración, entre outras.

Ademais, como explicar esta esixencia aos que non son nacionalistas? Temos que reivindicar que a consulta é un dereito de calquera pobo, incluído o noso. Hai que explicar á sociedade a necesidade da independencia, as consecuencias, como se materializa... e lexitimala socialmente. Como? En Iparralde, en colaboración, leváronse a cabo varios proxectos en base á reivindicación do cumprimento de dereitos. A pesar de pertencer a diferentes correntes políticas, somos capaces de pór en marcha proxectos conxuntamente: Ademais, Laborantza ganbara, SEASKA, movemento contra a represión con Aurore Martin, entre outros. Debemos aproveitar esta capacidade para traballar no novo proxecto.

Ademais, hai que subliñar que estamos nun novo tempo. Até agora algúns utilizaban a loita armada como escusa para frustrar os intentos de diálogo: xa non é un obstáculo. Desgraciadamente, algúns seguen como até agora, aínda que haxa un cambio de contexto claro. Hoxe en día cada un pode pór a súa visión e o seu proxecto sobre a mesa sen excluír a ninguén. O amplo consenso e a acumulación de forzas que se obtiveron da colaboración, suporía a incorporación dos dereitos nas leis, a súa aceptación a través da “imposición positiva”, xa que “a función da lei é a convivencia”.

Un exemplo desta colaboración e a principal consecuencia da derrota da época de Lizarra-Garazi foi a paralización de Udalbiltza. A colaboración de todos os electos de Euskal Herria era un instrumento indispensable para vivir na “autonomía”: social, económica, lingüística, educativa... A ambos os dous lados da fronteira, é dicir, que as súas decisións se tomen alí por medio dos elixidos directamente polos cidadáns. Non é un dos instrumentos máis axeitados para o logro da independencia? Se o facemos, non vai permitir a creación de institucións lexislativas?

Aínda que se ve difícil, hai soños que se materializan, ou polo menos para que se fagan realidade, temos que facer o que estea nas nosas mans. Temos a posibilidade de seguir os refachos de vento de Cataluña, Escocia e outros países... sería inaceptable que non se utilizasen.

(*) Mertxe Outeiro é o líder de Abertzaleen Batasuna (AB).