Hasier Arraiz considera que ser presidente de sortu é unha consecuencia da necesidade de adaptar o partido: “O meu nomeamento ten que ver co feito de ser secretario xeral do partido. Respondemos a unha petición dos membros de Sortu. É unha proposta bonita. O baleiro de Arnaldo Otegi é grave para nós e quixemos polo en evidencia. Por iso, tras a Secretaría Xeral procedeuse ao nomeamento da Presidenta. Non é máis que unha forma de dar medida ao partido”.

A entrevista está feita a partir do día seguinte de que EH Bildu presentou no Parlamento Vasco a doutrina Parot como unha proposición non de lei.

Dúas citas de Arnaldo Otegi podíanse apreciar no último congreso de sortu: “Menos consigna e máis argumentos”. “Somos conscientes de que temos un traballo histórico extraordinario? Ou cremos que a desigualdade é a desaparición da loita armada?”. Citas agudas.

Rigorosas, si. Sortu quere ser rigoroso, para empezar en por si. Gustáronnos as palabras de Arnaldo, porque son moi concretas. Neste sentido dixemos no Congreso: os membros da esquerda abertzale vimos de tempos de confrontación, estivemos afeitos e tensos na confrontación. Esta situación foi moi grave, pero seguramente a actividade política era máis fácil que a actual. A situación actual non é tan dura, en aparencia ou en parte. Por suposto, agora tamén hai sufrimento, moi grande. Entre outras cousas, a dos encerrados, a dos seus familiares. Hoxe en día as cousas son politicamente máis complexas que antes e temos que aprender a xogar doutra maneira. Segundo Arnaldo, as fórmulas do pasado non serven agora. Neste sentido, hai que ter en conta que a esquerda abertzale ha feito un cambio estratéxico en moi pouco tempo, é un cambio moi profundo, e o cambio aínda non está feito na medida.

“Nós non vemos que esteamos nun novo tempo” dixéronnos nestas páxinas os membros do novo partido Eusko Ekintza, Santamaría e Garmendia.

Pois ben, para nós é innegable que estamos nun novo tempo. Existen varios factores que o confirman. A principal, o debate estratéxico que se produciu no seo da esquerda abertzale. Isto supuxo unha nova fase política en Euskal Herria. A maioría dos axentes políticos e sociais estamos de acordo niso.

Puxestes en marcha a “ferramenta para o cambio estratéxico”. Profundar niso.

É dicir, o cambio político que necesita Euskal Herria tense que levar a cabo construíndo amplas maiorías políticas. Isto supuxo moitos cambios en si mesmo. Ese é o punto de partida principal.

Algúns din que sortu non fixo autocrítica de forma profunda.

A autocrítica nunca debe terminar, debe ser un exercicio propio. É unha actitude que hai que traballar constantemente. Pero non se trata de facer poucas ou moitas críticas nun momento. Ademais, diría que, entre os principais axentes políticos, a esquerda abertzale é a única forza que fixo a autocrítica máis profunda e seria. Gustaríame que o resto de axentes fixesen a autocrítica que nós estamos a facer.

No camiño cara ao cambio, como valoran a opción da desobediencia política?

Neste proceso de confrontación, a vangarda non ten que estar nas institucións, senón na rúa, á beira dos axentes sociais. A cidadanía debe ser a vangarda do proceso e, co seu impulso, cos movementos que veñan, nós mesmos temos que levar o traballo político ás institucións. Por tanto, nós temos que estar preparados nos lugares onde estamos a gobernar para dar resposta ás demandas e necesidades que veñen do pobo e si hai que facer unha política de desobediencia. Non debemos ter medo a iso. Pola nosa banda, non haberá actitude morna. Con todo, para aclarar, o epicentro do proceso e do movemento de liberación non se pode situar nas institucións, non se pode expor que a desobediencia parta das institucións. O traballo hai que partir na rúa e logo completalo nas institucións.

No ámbito social, no ámbito laboral, como se adaptan, por exemplo, con ELA?

Neste momento non nos levamos ben, a postura dELA e a nosa son exemplos diso. Con todo, ELA é un sindicato de esquerdas, abertzale. O seu ámbito político está bastante claro, sabe onde está o PNV, onde está o PSE-PSN ou UPN-PP. É dicir, o único axente que é de esquerdas e abertzale neste ámbito político é EH Bildu, e ELA está nese ámbito que se está estendendo. Nós propuxemos a ELA unha ampla alianza, na liña do bloque independentista da cidadanía, respectando a autonomía mutua. Queremos unha alianza para construír xuntos ese marco que nos debe levar ao cambio político e social.

Facer alianza é difícil. Por que?

O que podemos dicir é o seguinte: ELA está a buscar escusas para non ter en conta esta proposta e esta posibilidade. Non tivo en conta a nosa invitación a colaborar.

É unha cuestión de liderado?

Os dELA din que todos os axentes somos iguais ou parecidos, o discurso dELA está nesa liña. Pero evidentemente, iso non é certo. Parece que o fan de mala gana. ELA ten que ver cando vai facer esa opción, pero antes ou despois terá que facelo. A oferta de sortu é unha colaboración para construír un bloque independentista, emancipar Euskal Herria, pór no camiño da liberación tanto o ámbito nacional como o social. Cremos que este bloque debe ser motor.

Pola súa banda, EH Bildu levou ao Parlamento Vasco a doutrina 197/2006 como proposición non de lei. Que valoración fixestes do resultado?

Foi positivo, e poida que sexa un punto de partida para outras colaboracións. Quizá. Con todo, desgraciadamente o PNV sente moi lonxe de nós, moi lonxe das posicións políticas que noutras épocas tiña o PNV. O PNV está a mirar máis ao pp ou a outros axentes que aos intereses de Euskal Herria. Devandito isto, deixou claro que non comparte a doutrina Parot coa da presa donostiarra Inés do Río. A vixencia da doutrina Parot é absolutamente inxusta.

Tamén se celebrou o primeiro debate sobre o relatorio de paz. Como está vostede?

O Parlamento é un dos foros sobre paz, pero non o único. O pp vasco está moi condicionado polo PP de Madrid. O Goberno de Madrid, pola súa banda, ten vinculado ao pp vasco con esta formación. Desde o meu punto de vista, seguramente, os membros do PP de aquí actuarían doutra maneira. Farían chegar outra mensaxe, pero non poden, non lles deixan. A postura do Estado é absolutamente pecha á hora de resolver o conflito, e eles teñen que manter a disciplina de partido.

O debate provocou un gran balbordo no pleno.

Os membros do pp acudiron á reunión cunha actitude moi definida. O seu obxectivo foi impedir que o grupo de traballo para a constitución do relatorio de paz, que non sabe como xustificar a súa ausencia. Queren estar, pero non lles deixan porque está EH Bildu. Porque en Madrid é moi difícil “vender” iso. O pp vasco ten dificultades. Así as cousas, o PNV e o PSE tentaron dar todas as facilidades ao pp e, con todo, non conseguiron que o pp estea presente no Parlamento. Entre tanto, este espazo de mediación, que debe reunir a todas as sensibilidades, non está constituído. A utilidade do foro quedou tocada. Pero non é por culpa de EH Bildu, porque desde o principio EH Bildu mostrou a súa disposición a participar.

Existen, por tanto, barreiras que veñen da anterior lexislatura.

Este relatorio baséase nunha actitude de exclusión, xa que se trata dunha iniciativa iniciada na anterior lexislatura. Os de EH Bildu somos 21 junteros. Nós ocupamos 21 dos 75 escanos do Parlamento Vasco. Trátase dun relatorio que se basea nas decisións tomadas polos representantes da lexislatura anterior, que queren crear o foro que se decidiu cando non estabamos nós.

Outros partidos reprocháronvos o uso da terminología do pasado. Mantemento dos rexistros do conflito militar.

Así debía de ser interpretado a orixe da disputa. Nós, en cambio, fomos os únicos que quixemos expresar, que é a natureza política do conflito. Con toda claridade. Nós non nos moveremos. Gústenos ou non a uns ou outros, esa é a nosa visión, que é tamén a da ampla sociedade de Euskal Herria. Nós queremos saber si o PNV ten esa visión. Estaría o PNV asinando hoxe a primeira frase do Acordo de Lizarra-Garazi? É dicir, que o noso é un conflito histórico de carácter político.

O anuncio de Laura Mintegi de que Fernando Buesa foi asasinado por motivos políticos desatou un gran escándalo político en Euskadi.

Nós dicímolo desde o respecto. Porque pensamos que Santi Brouard tamén foi asasinado por motivos políticos. Pensar o contrario sería unha confusión. Si non era así, nos dous casos, por que fora? Niso consiste o problema. Non se trata de xustificar o asasinato, senón de entendelo.

Vai ter que aceptar a amnistía o Estado español?

Eu quero fuxir das palabras que se converten en tótem. O importante agora é dar unha solución integral aos presos e exiliados, aínda que a execución desta solución integral sexa progresiva e/ou personalizada. O lóxico é pensar que este conflito non acabará ata que todos os presos e exiliados estean en casa. É posible que con isto acábese o conflito? Todas as partes deben recoñecer que os motivos son políticos. Entendo que cada parte teña a súa opinión, pero as razóns políticas son inevitables.

Que valoración fan dos orzamentos presentados polo PNV?

Son orzamentos inaceptables no punto de partida. Porque supón recortes, e ademais porque os presentaron coma se non habería máis remedio, e non é verdade. Estes orzamentos responden a unha opción política ideolóxica concreta: a quen queren facer política con receitas neoliberais. Estas receitas chegaron ao País Vasco por orde do Goberno de Madrid, e o Goberno de Urkullu decidiu aplicar aquí todo o que vinga de alí. Din que non hai diñeiro, pero hai diñeiro. Hai dúas maneiras de conseguir diñeiro, unha é cambiar a política fiscal. O PNV négase a cambiar, porque non quere tocar o diñeiro dos que máis teñen. Hai outro camiño: o endebedamento. Hai marxe de endebedamento, pero non teñen vontade política.

Por que esa actitude?

Porque esa actitude nos pode levar a unha situación de confrontación con Madrid. Madrid quere fuxir diso. Por iso, o PNV decidiu que os asalariados temos que pagar máis, os cidadáns e cidadás traballadoras somos quen máis temos que apertar o cinto, aínda que todo iso leve a perda de dereitos laborais e sociais.

Que lle pediron vostedes ao PNV como alternativa? Poden sumarse ao PSE nalgún punto?

Pedimos ao PNV que retire ese proxecto de orzamentos para poder iniciar un diálogo real, si é que quere o apoio de EH Bildu. Doutra banda, o PSE terá que tomar as súas propias decisións, eles saberán o que teñen que facer, a súa posición é absolutamente ambigua. Únense literalmente a nós, deslízanse coa esquerda, pero á hora de chegar a acordos únense ao PNV. Nós temos claro onde temos o noso principal aliado. É a sociedade e os axentes sindicais e sociais que actúan nela. Eles deixáronnos claro o que queren que fagamos nós, polo que nós temos que responder ás súas necesidades.

O PNV e a esquerda abertzale están moi lonxe o un do outro.

Tanto ao PNV como a nós, acúsannos de que a competencia é entre nós, de que non temos ningunha disposición para colaborar. É certo que, neste novo tempo político, debería ser máis fácil traballar xuntos. Se iso foi posible na época de Lizarra-Garazi, cando a actividade armada de ETA estaba suspendida temporalmente, hoxe en día, estando definitivamente, a nós resúltanos incomprensible non pornos de acordo. Nalgúns temas, na medida en que ambas as forzas somos abertzales, deberiamos estar máis preto do que nos teñen que sumar. Refírome á construción nacional e ao dereito a decidir. Nós buscamos o acordo e a colaboración co PNV en ambos os ámbitos, pero vemos ao PNV moi lonxe de nós, moi lonxe de nós.

O que é posible en Cataluña, aquí non.

Quizá porque a representación de CIU é case dobre que a de ERC. Iso, seguramente, facilita a acción conxunta dos seus abertzales. Aquí, en cambio, no Parlamento de Vitoria o PNV ten seis escanos máis que nós, e iso faille sentir medo. A xuízo de sortu, a pugna entre o PNV e a esquerda abertzale non é unha loita polo poder, senón unha loita polo pensamento hexemónico. O PNV di que hai que manter o que temos, e aos demais pídenos sumar para mantelo. Nós, en cambio, dicimos que o que temos non serve para facer fronte aos retos que ten este país. Propomos reunir forzas no camiño da soberanía. Neste momento é a competencia entre os dous pensamentos, non tanto quen é o inquilino de Ajuria Enea, iso é cousa deles, non de nós.