Estes aniversarios á vez é moi axeitado porque ambos os países teñen moitas similitudes demográficas: ambos teñen unha poboación duns 3 millóns, viven nun territorio de 20.000 quilómetros cadrados e o 20-30% da poboación fala a lingua propia do país, que é moi diferente lingüisticamente das principais linguas dos estados. O Galés e o eúscaro son ao mesmo tempo, normalizados e marxinados na vida actual do caserío e da cidade, da vella e nova, da tradición e da vangarda. A televisión ten un reto en Gales e no País Vasco, comunicarse con ese amplo espectro da audiencia utilizando unha linguaxe minorizado.

As emisións en galego tradicionais iniciáronse na década de 1960, cunha serie de programas producidos e emitidos pola BBC e a cadea comercial HTV. Por tanto, S4Ck tiña desde o principio a herdanza da televisión de dúas décadas, un conxunto de profesionais con experiencia e xéneros ben establecidos en informativos de idiomas, programas de actualidade, deportes, programas infantís, comedia, ficción televisiva e telenovela da cadea Pobol e Cwm. Con todo, a creación dunha nova cadea -a explosión de oportunidades laborais para traballadores creativos e técnicos– coa que se pretendía realizar un cambio de marcha na produción televisiva, e o feito de que as empresas de produción televisiva situásense en numerosos puntos do país, non só na capital, aumentou a conexión entre o crecemento económico e a industria lingüística do galés.

Ademais, o propio S4C supuxo un fito importante na historia política de Gales. Kate naceu nunha situación dramática. Miles de persoas participaron nunha acción directa sen violencia, que levou a cabo durante máis dunha década co obxectivo de implantar a cadea de televisión. Puxéronse en marcha varias Comisións Parlamentarias para a toma de probas. Finalmente, todos os partidos políticos do Reino Unido apoiaron a creación dunha cadea de televisión en lingua pura galesa, pero tras gañar as eleccións xerais de 1979 o partido conservador do Reino Unido cambiou de opinión renunciando ao seu programa electoral. O líder do Plaid Cymru (Partido Nacionalista de Gales), Gwynfor Evans, respondeu que faría un xaxún até a morte ata que o Goberno conservador cumprise co seu compromiso. O acordo alcanzouse antes de que Gwynfor Evans comezase o xaxún e S4C ocupou o seu lugar na mitoloxía galesa. A televisión converteuse no consolo tras o fracaso do referendo de autonomía política, que foi rexeitado polos electores de Gales en 1979. A pesar de que a identidade política de Gales non estaba disposta ao goberno autónomo, algunhas partes do movemento galés sentiron aliviadas polo éxito das campañas de movemento social nas que o Estado británico realiza concesións culturais.

É xusto dicir que nas tres décadas que se está emitindo, S4Ck causou un impacto na vida nacional cotiá de Gales. A súa presenza contribuíu á vida política, deportiva e cultural de Gales, participando directamente en programas que antes eran “demasiado pequenos”, “demasiado marxinais” ou “galestarregi”. S4Ck ofrece festivais culturais de Gales, así como unha liga e unha política de fútbol locais. Desde os seus inicios, os telexornais de bancada introduciron unha visión galesa dos acontecementos internacionais, e S4C trouxo as mellores xogadas da liga española e a Copa do Rei contando co galés desde comezos da década de 1980. A cadea produciu programas para nenos, ficción e series baseadas en feitos reais en colaboración con numerosas cadeas e empresas de todo o mundo. Os logros máis famosos son dous nomeamentos aos Óscar á mellor película estranxeira, Hedd Wyn en 1993 e Solomon a Gaenor en 1999, ambas as gañadas por Belle Epoque e Todo sobre a miña nai en España.

Por suposto, tamén houbo puntos baixos. Como en todas as cadeas, algúns programas tiveron unha acollida pobre (véñenme á cabeza concursos e comedias), pero non se pode negar que o feito de ser unha única cadea de televisión en galego e formar parte dunha paisaxe máis ampla de normalización lingüística sume á súa misión unha dificultade. Ás veces os políticos cuestionaron o seu raison d’être –emisión de programas en galés–. De feito, lembran que a normalización lingüística segue sendo un proxecto político.

S4C foi criticado pola esquerda por ser demasiado conservador nos puntos de vista, emular a programación británica ou inglesa e especialmente por abandonar a cultura xuvenil. A maior dificultade de moitas das concesións con máis recursos que S4Ck é a audiencia dos mozos. A resposta de S4C, a ficción ocasional para os mozos, algunhas actuacións musicais pop e un programa sobre os temas cotiáns dos mozos, responden en parte, pero non do todo. A súa estratexia en Internet non conseguiu atrapar de forma decisiva a esta parte da poboación.

A televisión cada vez depende máis das fórmulas testadas en todo o mundo e a televisión de Gales non é unha excepción. Con todo, á parte da animación infantil, os programas de ficción da televisión galesa raramente copiaron doutros idiomas, simplemente porque copiar programas en inglés (desde o Reino Unido ou EE.UU.) nunca resultaba unha opción crible para o público bilingüe que sabe falar en inglés e en alemán. A televisión en galego está baseada principalmente na produción doméstica. De feito, crece o sentido da naturalidade, a localidade, a sensación de conectar nunha relación máis próxima coa audiencia se se compara coas grandes televisións nacionais.

Esta proximidade tamén se reflicte no uso da linguaxe. En comparación co inglés do Reino Unido, o uso dos dialectos na televisión galesa é maior. Criticaron o uso de S4Ck en galés por ser demasiado directo ou formal, e tamén por ser demasiado irresponsable ou de tipo argot. Lingüisticamente, contribuíu a mellorar o entendemento entre os dialectos, á creación e difusión de neoloxismos e a mellorar o recoñecemento de quen están a aprender de chegar.

O tres anos atrás foron os máis alterados da historia de S4C nas súas máis de 30 anos. Ante as opinións negativas da prensa, as dimisións do alto executivo e presidente e o duro golpe financeiro do goberno de coalición británico nas previsións de gasto, parece que fixo ciaboga. Cunha redución orzamentaria do 36%, tenta volver conectar co público, en antena e en rede, para reconstruír a súa reputación e situarse no corazón da vida cotiá da xente de Gales.

(*) Elin Haf Gruffydd Jones é profesor da Aberystwyth University de Gales.