Si unha árbore cae nun bosque e ninguén está alí para escoitalo, a árbore fai ruído? A pregunta foi formulada polo filósofo George Berkeley. Agora non recordo –tería que consultalo– o que el respondía, nin que camiño proporía para demostrar a súa resposta. Eu non sabería que responder, entre outras cousas, porque a tecnoloxía actual (a que podería facer ver/ouvir a aterraxe da árbore a través dun circuíto pecho de televisión ou medir o ruído en decibeis sen presenza) e a teoría literaria (a Estética da Recepción, por exemplo, di que o escrito non existe sen lector) parecen contradicir.

Eu teño outra pregunta: se alguén conta unha cousa completamente buxán, unha cousa non verificable que non vai a ningunha parte e que non afecta a nada, sen o que realmente sucedeu, amente? Eu creo que claramente non. Para demostralo, como Iñigo Astiz no seu libro de poemas Tamén residuos, farei un experimento, tomando como exemplo unha situación que teño ao meu alcance:

Un amigo chamoume para que vaia tomar algo e ao final decidín quedarme en casa porque teño que escribir un artigo (non este) que teño atrasado e fóra do prazo de entrega. Podería xustificarme dicindo isto, pero como o outro día díxenlle isto, podería sermonearme ou crer que trato de distinguirme, porque ela tamén escribe e nunca me chegou con ese tipo de chucherías. Por iso púxenlle outra escusa, non decisiva, pero que, con todo, é tamén a verdade. “Deime un forte golpe no pé esquerdo, teño os dedos azamboados e todo. Ao saír da bañeira, escorreguei e golpeeime con todas as miñas forzas na estufa. Vin faíscas”, díxenlle, e el, sabendo que son hemofílico, como era de esperar, díxome que é mellor que me coide do golpe.

Colguei e rinme. O amigo non saberá, non poderá saber nunca, nin ninguén poderá saber que a mazadura dos dedos non o fixen así, senón que foi descalzo, en busca dunha cita, por ir a coller un libro gordo dun andel alto e haberme caído sobre os pés. Podo agora mencionar exactamente que libro é o que me produciu o sangue. Podo dicir que foi O mundo de Sofía de Jostein Gaarder, pero non quero que ninguén saiba que os meus coñecementos de filosofía proceden dun libro divulgativo para mozos, é dicir, de Berkeley, etc. E ademais, como estou a demostrar (e esa é a base da fraude da autofobia! ), non hai nin verdade nin mentira en asuntos que só un sabe; o único criterio é o que mellor encaixa a historia.

Con todo, agora vén a proba definitiva. Paseille ao meu amigo o texto anterior, de verdade desliceime na bañeira ou o libro caéuseme no pé? si é capaz de detectalo.

“Si, os dous son mentira”, respondeume, “e non só iso, todo o demais do texto é falso: ese día saímos de esmorga e o artigo atrasado que temos que escribir é este. Foder, tio, metíchesme nun texto autorreferencial!”.

“Como o soubeches?”.

“Quedas en casa? Non hai ninguén que o crese. A autoficación tamén ten os seus límites”.

“Que ollo agudo tes. Polo menos, mereces que che ofreza o seguinte artigo”.

(Dedicado a Iñigo Astiz)