O mesmo que coas mulleres escritoras pode suceder coas mulleres corredoras, xa que aparecen máis dunha vez, podemos meter a pata dicindo que a porcentaxe de mulleres corredoras subiu de forma espectacular, que circulan pola rúa e en concursos. É certo que nun cuarto de século a paisaxe cambiou moito, pero non vaiamos demasiado lonxe, é mellor mirar as cifras (ver páxina seguinte), porque nos mostran que temos un longo camiño para o equilibrio. Nas carreiras as mulleres non chegan ao cuarto.

É necesario Lilatón no século XXI?

O grupo Lilaton organiza este ano a 24ª edición da carreira Lilaton. Tiña un obxectivo na súa orixe e agora ten o mesmo obxectivo: que as mulleres saian á praza do deporte. O ambiente festivo é o predominante, é unha acción concreta e simbólica. Con todo, o desexo de participar na cita anual ha encadeado a moitas mulleres a correr nos meses anteriores. Tamén hai quen non se unen a Lilatona. Algúns homes non entenden por que hai que facer unha carreira para as mulleres. Tamén hai mulleres críticas á proba. Non queren competir soas con mulleres. Arantza Vermello é corredora e responsable de comunicación do Club Deportivo Fortuna de Donostia-San Sebastián. A algunhas mulleres da asociación ouviulles dicir que a Lilaton non lles vale hoxe en día. Para Vermello, esta actitude “é un sinal de normalidade. Sabemos que nas carreiras mixtas a muller non vai gañar, pero a mellor muller mira aos homes que quedan atrás”.

90 mulleres adestrando en catro pobos

A popular carreira de 20 quilómetros Behobia-San Sebastián organízaa a asociación Fortuna. Nos últimos anos conseguiron dar un salto brutal no número de participacións, pero non tanto na participación de mulleres como se queira. 27% en 2011. Hai catro tempadas púxose en marcha o proxecto Heuk proba ezan, co obxectivo de incrementar esas porcentaxes. En varias localidades contratouse a adestradores para dúas veces por semana. De todas as idades, moitas das cales nunca correran achegáronse. Contabilizáronse máis de 300 casos. Agora, Fortuna creou a sección de atletismo e 90 mulleres incorporáronse ao club, procedentes de Irun, Hondarribia, Tolosa e Donostia-San Sebastián. Arantza Vermello e Iñigo Etxeberria, de Fortuna, congratuláronse polo éxito cultivado na súa estrea. Para Vermello, “as mulleres levamos encima das nosas cabezas a cultura do coidado e a carreira polo horario e dános máis oportunidades. Doutra banda, traballamos máis en equipo que individualmente”. Os dous, o da elite e o da rúa, subliñáronnos a falta de modelo. O máis habitual foi correr irmáns, tíos ou noivos, e non ao revés. “Xa non é estrabagante ver ás mulleres soas ou en grupos correndo pola rúa –di Vermello–, nin nas carreiras. Nas cifras dos concursos nótase a influencia de Lilatona, nótase o traballo da Fortuna e en xeral o cambio dos tempos”. Iñigo Etxeberria cre que as mulleres maiores de 50 anos, co pretexto da carreira, comezaron a facer cousas que nunca fixeron: terminar a carreira e tomar un bote, pasar o día en Vitoria, viaxar a Roma, a París...

Trátase de Marijose Rodriguez e Chelo Cambas. Comezaron con 54 e 50 anos, respectivamente, a través da Fortuna. Medio comezaron a adestrar a pé a medio correr e chegaron a realizar a Behobia-San Sebastián. O equipo estivo arroupado polos seus compañeiros e aínda que xa pasaron cinco anos correndo, non sairían sós a correr. Preguntámoslles por que corren: senten mellor de saúde, atoparon unha compañía marabillosa, van fóra, os problemas quedan á marxe cando corren, os fins de semana tratan de facer un círculo completo: adestramento – almorzo-faladoiro.

Cando o mozo necesita unha moza para competir

Fai 34 anos, unhas 50 mulleres saíron correndo da praia de Zarautz, xunto ás cales se atopaban as súas parellas, homes e mulleres. A carreira xurdiu da mesma inquietude que o Lilaton e a Sociedade Fortuna: os homes corrían, as mulleres non. Aquelas 50 eran chicas máis nenas que mulleres, porque as máis maduras non traspasaran as vergoñas, os medos e as fronteiras. O ano pasado máis de 500 mulleres participaron no Cros Mixto de Parellas, xunto a un home cada unha. A zarauztarra Iratxe Aranburu foi unha deportista de alto nivel que ten un gran valor nesta proba, a de parella que foi a súa primeira carreira en ruta. Considera que a proba provoca un xogo de dominou: “O mozo quere participar na proba, pero sabe que para iso necesita unha muller. Por tanto, será o mozo quen acolla á muller para adestrala e competir con ela. O home ten que implicarse na loita das mulleres por saltar ao deporte, e iso é o que me gusta. A muller aínda está no ámbito privado, é nai... Sacar tempo para o deporte é un luxo para el. Por tanto, á vez, hai que mover as pezas para que a muller poida adestrar. Máis dun mozo tivo que traballar moito en casa –porque antes non o facía– para que a súa parella puidese participar na carreira”.

É a fame de competencia un freo?

Se correr está a converterse en algo habitual, por que segue habendo tanta diferenza no número de carreiras? As mulleres non teñen ganas de competir? En opinión de Aranburu, algúns quererán competir e outro non: “Poida que estea a gusto coidando a súa saúde e estando a gusto co seu corpo. Non me importa moito saber cantas mulleres participan en Behobia ou Lilatón, para min é máis importante saber cantas mulleres vexo un martes no bidegorri de Zarautz. No grupo de mulleres de Zarautz traballan unhas 70 persoas. O ambiente, facer amigos, saír de casa, saír do círculo de nenos... é unha boa terapia, e eses son os obxectivos importantes”.

Chelo Cambas e Marijo Rodríguez non dan moita importancia á competencia. Pero pensan que os homes se comportan doutra maneira. Cambas cóntanos un feito significativo: “Teño un posto no mercado e cando fixen a Behobia as mulleres preguntábanme, que tal fixeches, ben? Ai, que envexa!’. Os homes preguntábanme canto tempo necesitei”. A Arantza Vermello puxémoslle o tema sobre a mesa: se a competitividade que tamén está moi estendida no deporte non separa ás mulleres das carreiras. Non ten esa convicción, e ademais parécelle perigoso, porque diferenza a mulleres e homes en dous grupos. “Hai mulleres non competitivas e hai homes non competitivos. A cuestión é que a muller non tivo unha tradición de facer deporte, e agora estámolo superando”.

Sen moito medo a equivocarnos podemos dicir que as carreiras de Hego Euskal Herria son as máis competitivas da nosa contorna; se non, comparen coas de Cataluña ou Francia. Quen cren que as mulleres son tan rivais como os homes non dan importancia a este trazo. Con todo, tendo en conta que a muller non tivo unha tradición deportiva, quen podería dicir que se as carreiras fosen doutra maneira a participación non sería maior?