O xornal foi clausurado fai 10 anos, cando tiña lugar o 20 de febreiro deste mesmo ano. Naquela época vivíase unha época moi complicada na sociedade vasca. Tras o fracaso do proceso de Lizarra-Garazi, a actividade de ETA foi dura naqueles primeiros anos do século XXI, e a represión do Estado español tamén. Os gobernos e as mentalidades liderados polo PP e José María Aznar mostraban claramente que o problema principal non era ETA, senón o nacionalismo.

A esquerda abertzale se ilegalizó, foron detidos membros de diferentes organizacións polo seu labor, foi un dos momentos álxidos da tortura, tamén se agrediu a AEK… En España todo era ETA. Tamén a ikastola, MCC, Eroski… calquera cousa que tivese un carácter vasco podía ser ETA. As teorías antiterroristas do abandono do peixe sen auga resplandecían en Madrid. Si, agora pode dar unha esaxeración, porque é incrible, surrealista, pero en España naquela época era o ambiente macartista contra o nacionalismo, e nese contexto deuse o peche de Euskaldunon Egunkaria, a detención e tortura dalgúns dos seus xestores e ex xestores.

O primeiro director de Egunkaria, Pello Zubiria, terminou no Hospital Gregorio Marañón de Madrid a pesar da súa vida, o director Martxelo Otamendi, que se interpuxo entre bágoas, “tratáronnos peor que as ratas”, repartindo rabia e asombro por todo o País Vasco. O conselleiro delegado de Sanidade, Iñaki Uria, cumpriu un ano e medio en prisión por orde xudicial. Todos os arrestados sufriron malos tratos e moitos deles foron torturados. Os tribunais españois han rexeitado as denuncias de tortura, pero Estrasburgo non, e condenaron ao Estado por non investigar as denuncias de tortura de Otamendi.

A Audiencia Nacional española recoñeceu en 2010, sete anos despois, a inocencia de todos os procesados polos abusos sexuais a menores. Nada de indemnizacións. Nada que dicir sobre perdón e arrepentimento. Nin sequera das torturas, ou si, que non existiu, nin dos indicios que as levaron a investigar. É máis, segue aberta a causa económica que debería estar pechada con vergoña e con grandes peticións de cárcere.

Aínda non sabemos a que ía o convoi da Garda Civil que recibiu a orde de dar a volta á zona de Aranda do Douro naqueles días do peche de Egunkaria. Pero dixo que ía. Quen sabe si chegará un día. Ou si o asunto vai resolverse na súa totalidade. Por que pecharon Egunkaria e por que unha operación tan brutal e desagradable?

Poida que nunhas décadas os arquivos fálese, ou poida que esclarézanse no centro do proceso de paz. En Euskal Herria arraigouse moi profundamente que se atacou o eúscaro e a cultura vasca e, salvo que se demostre o contrario, iso é o que pasará á historia vasca. Vestido de ditadura ou democracia, o ataque é unha imaxe que se repite unha e outra vez na historia de España. No pensamento político español está moi arraigado que o eúscaro e a cultura vasca son un perigo para a súa unidade. Por iso, a agresión, vestida de garda civil naquel ano 2003, pode vir agora, por exemplo, disfrazada como Wert, máis fina pero co mesmo obxectivo.

Sortu celebrará a súa asemblea constituínte o próximo día 23 en Pamplona/Iruña, dez anos despois da ilegalización de Batasuna, que foi o seu antecesor no cargo. Entón era difícil prever a situación actual, pero algúns, entre eles Arnaldo Otegi, encarcerado, e Jesús Egiguren, recentemente elixido presidente do PSE-EE, estaban a sentar as bases do proceso de Loiola de 2006. Daqueles postes tamén chega esta nova casa da esquerda abertzale, que vivirá sen a influencia da vangarda armada. E terá que aprender a vivir só como movemento político, sen saltar ás vangardas do pasado. Tamén terá que facer un esforzo especial para non caer na vida cotiá dos partidos occidentais, analizando e axitando continuamente as forzas vitais internas, como ten que facer calquera que queira revolucionar esta sociedade, xa sexa partidos, sindicatos, movementos sociais, institucións ou medios de comunicación.

A esquerda abertzale está a demostrar a súa capacidade de adaptación. Desgraciadamente, en Madrid non se observa a mesma actitude, e proba diso é a manifestación convocada o 2 de marzo ao cárcere de Logroño, que reivindicará a liberdade do Quinteto que foi clave na reconversión da esquerda abertzale e, por tanto, no actual proceso de paz.