Fronte á escola academicista que se encargaba de acumular o maior número de contidos posible, o obxectivo da escola actual é traballar as competencias básicas. Agirre compara as competencias coas chaves: “Temos que ter claro que a escola debería ofrecer unhas claves básicas para a vida. As escolas están nun proceso de cambio, aínda queda moito camiño por percorrer, pero van na dirección das competencias, e a resposta que en ocasións se dá desde a escola non é do todo ideal. Os pais e nais deben estar nese obxectivo, saber que esa é a función da escola”. Require, por tanto, unha visión máis ampla que a mala redacción dos nomes destes ríos ou o descoñecemento do taboleiro de sete: “As claves básicas para a vida son as habilidades para ser feliz, aprender a aprender, convivir cos demais, relacionarse coa contorna, funcionar de forma autónoma, entre outras”.

“Non serve para aprender”

"Serve para aprender?", preguntouse en moitos fogares para decidir si pagáballe os estudos ou lle mandaba directamente ao traballo. Aínda é esa pregunta de fondo de moitos pais e nais. Agirre reivindicou a disolución da figura do alumno modelo e a celebración da diversidade: “Hai unha gran diversidade entre todas as persoas. Cada persoa ten diferentes formas de pensar, de emprender, de crear. Como pais deberiamos ter en conta que existe unha gran diversidade nos estilos de aprendizaxe, nas capacidades de aprendizaxe, nos ritmos e nos intereses e motivacións. O máis positivo sería coñecer aos nosos fillos e fillas nese sentido o mellor posible, ver á persoa na súa totalidade, coas súas capacidades, as súas inquietudes e as súas lagoas. Así poderemos traballar a partir de aí”. Ademais, as competencias deben traballarse: “É moi perigoso ter unha visión estática das capacidades. Pensar que as capacidades son inalterables, propias, xenéticas... O encontro de momentos, contextos de aprendizaxe e formas idóneas permiten a todas as persoas desenvolver estas capacidades. É indiferente o nivel de competencia ao que nos referimos; mesmo si estamos nunha capacidade en branco, pódese desenvolver. E os pasos son iguais para todos: Quen o desenvolve de 0 a 1 dá un paso igual ao que o fai de 7 a 8”.

Que ante as debilidades

Todas as persoas temos aspectos que traballar e os nenos tamén. Que facer cos puntos máis crus das avaliacións? Agirre fíxonos fincapé no que hai que coidar por encima de todo: a relación entre pais e nenos: “Temos que ter claro que nun contexto concreto, na escola, trátase dunha avaliación que se fai en relación con algúns aspectos. Isto non pode condicionar de ningún xeito a relación entre pais e fillos. Os pais e os nenos teñen que ter isto moi claro”. Cada un pode analizar si os temas da escola xeran tensión en casa: “Ás veces cando se sacan contas de notas cambiamos de actitude, de corpo e de ton de voz, da intimidade da sala de conversación levamos á mesa de cociña... Deberiamos ser capaces de traballar este tema con naturalidade, por exemplo, nun ambiente tranquilo de sala”. Agirre tamén propón unha estratexia para relativizar os problemas escolares: “Buscar na contorna referentes que sexan positivos para o noso fillo ou filla e que non realicen unha brillante carreira académica. Compartir con eles esa carreira académica que moitas veces os adultos escondemos, para ver que hai moito máis na vida ademais desta carreira académica”. Unha
vez que o problema se expuxo á súa medida e para que os problemas se manteñan nas ramas, é moi útil axudar ao neno a buscar os recursos que el ten para superar esas carencias: “Non nos centraremos nas dificultades, senón nas habilidades que ten o neno para afrontalas. A partir destas destrezas aprenderá a elixir estratexias para superar ou mellorar as dificultades”. Para ser consciente das
súas capacidades e logros é importante recoñecer e valorar as cousas que fai ben sen incorrer en encomios: “Como o orgullo dos pais non vai cambiar en función diso, ten que tomar conciencia do que fixo ben”. Agirre advertiu de que non se debe fixarse só no resultado: “Moitas veces esquecemos valorar o propio camiño ou os pequenos logros e comportamentos realizados. Ao encomialo, os pais tendemos a subliñar como sentimos por algo que o neno fixo. É máis interesante subliñar os efectos positivos que tivo nel ou noutras persoas: manter unha actitude tranquila mentres o fas axudouche a levar a cabo con coidado o que tes que facer, ou a Miren explicácheslle como facer a tarefa e parece que está contenta…”

Confianza na escola e visión crítica

Os problemas comezan nas avaliacións e a mirada limítase en moitos fogares. Agirre recomendounos: “É importante que os pais teñan unha visión aberta sobre os diferentes sistemas de avaliación e transmitan esa apertura aos seus fillos. Relativización parcial. A maioría das avaliacións toman un modelo que está marcado e avalían si o alumno achegouse ou non a el. Pódese compartir cos fillos e fillas o que se avalía, que nós mesmos sabemos facer unha lectura máis ampla desas notas”. E como non, os pais poden aprender moito escoitando aos que foron avaliados: “É importante escoitar aos nosos fillos e fillas as súas vivencias con respecto a esa nota ou avaliación que eles mesmos recibiron. Escoitar a lectura que fan eles”. Os pais fan a súa propia lectura escoitando aos nenos, pero Arrieta advirte de que primeiro hai que recoller todas as vistas: “Existe o risco de que os pais xulguen ou poñan en dúbida o traballo do seu fillo ou do profesor ao facer a súa lectura. Antes de asumir este risco, é necesario recibir a lectura do profesor para completar a nosa visión”. A base é o recoñecemento e o respecto mutuo entre pais e profesores: “Deberiamos evitar como pais e nais que cando estamos en interacción co neno ou a nena, se subestime o traballo dos profesores e profesoras, cuéstionese a utilidade deste modelo de avaliación. Iso non quere dicir que teñamos que estar de acordo ou non poidamos falar de puntos de vista diferentes”. Para ampliar a nosa visión sobre a avaliación pódense aproveitar a reunión de inicio de curso e as reunións de titores e titoras ao longo do curso: as contas que van traballar os nenos e nenas, a avaliación que se vai a realizar, o coñecemento da natureza dos traballos para o fogar que van ter. E porse en contacto co titor/a ante as dúbidas.

Contribuír á construción da imaxe positiva dun mesmo

O autoconcepto ou a imaxe dun mesmo constrúese ao longo dos anos, en interacción con persoas significativas para si mesmo (familia, profesorado, compañeiros e compañeiras...). A autoimagen ten unha clara influencia no desenvolvemento da personalidade, no proceso de aprendizaxe e nas relacións persoais e cos demais. O autoconcepto positivo fai posible unha actitude de aprendizaxe máis positiva, unha maior autonomía, unha maior toma de decisións e asunción de responsabilidades (coas limitacións propias), unha capacidade máis desenvolvida de asumir a frustración, unha capacidade para construír relacións máis positivas...

Agirre advirte de que podemos aproveitar o que nos conta sobre a escola para coñecer a autoimagen do neno ou nena, así como os resultados das avaliacións e exames: “Como ‘le’ as súas notas e en función diso fai tanto lectura de si mesmo? O obxectivo é entender que está a dicir e como sente. Non xulgado. Escoitando”.

A partir de aí, o pai e a nai poden axudarlle a construír a súa propia imaxe de auto de forma positiva, ofrecendo outras mensaxes e referentes.