Hilari Pagazaurtundua tiña 18 anos cando entrou a monxa, e é Karmeldar Vedruna. Desde 1990 vive no barrio Larratxo de Donostia-San Sebastián. O mozo de 68 anos foi atopado na residencia de Cáritas de Donostia-San Sebastián onde traballa como voluntario de banco. “Son unha muller feminista. O tema da muller preocupoume desde que tiña 20 anos. Entón xa cría que o papel da muller tiña que cambiar, na sociedade e na Igrexa. Era unha autoestrada de moita peaxe. Agora a muller tamén ten que pagar peaxes, menos en Occidente polo menos”. En calquera caso, cre que a loita da muller é a mesma que se deu na actualidade.

Falamos con Hilari Pagazaurtundua e Itziar Egiguren. Preguntados polo discurso da Igrexa cara á muller, ambos fixeron unha distinción: unha cousa é o que establece a xerarquía da Igrexa e outra a Igrexa parroquial, de pequenas comunidades. Non cren, en ningún caso, que o papel da muller sexa interpretado e executado da mesma maneira. Itziar Egiguren (1966, Aizarna, Zestoa) comezou a tocar o órgano aos 16 anos, interrompida polas xeracións masculinas da casa. Foi catequista e hoxe en día sente próxima á espiritualidade das comunidades cristiás de base. Non está de acordo co camiño que segue a xerarquía da Igrexa: “Esqueceu a palabra de Jesús, ou mellor dito, desviouna. Jesús non fixo diferenzas entre mulleres e homes, máis aínda, Jesús comprendeu ás mulleres e liberounas. Esta igrexa discrimina á muller. Eu adoito dicir que é unha pena que a Igrexa non retroceda até a época de Jesús”. Pagazaurtundua segue esta liña: "Non me identifico coa xerarquía, nin sequera co papa, é o ideólogo do que lle precedeu. Son homes moi tradicionais, pegados á estrutura. Iso non quere dicir que eu non son a Igrexa, son membro da comunidade cristiá, por tanto son a Igrexa”.

A distinción entre a xerarquía e a comunidade de base non só está na cabeza, senón tamén no día a día de Egiguren e Pagazaurtundua. A primeira, ademais de tocar o órgano na igrexa de Aizarna (Zestoa) e dar a catequese en Zumaia durante varios anos, participou noutras zonas. Entre outras cousas, participou en grupos de oración e participou en reunións nas que se reuniron crentes de diferentes relixións. Atopou resposta e liberación na espiritualidade. O Carmelita de Larratxo tamén está a percorrer camiños parecidos; grupos de oración, grupos de lectura do evanxeo. Nalgunha casa reúnense pequenas comunidades ou mesmo na propia parroquia. “As parroquias acabaranse tal e como son –comenta Pagazaurtundua–. As igrexas están a baleirarse, as mulleres empezaron a marcharse. Prodúcese unha implosión máis que unha explosión, rompe dentro. Creo nas pequenas comunidades cristiás. Nestes espazos reflexionaremos mulleres e homes, oraremos e o evanxeo será o noso punto de partida”. Algunhas destas pequenas comunidades están separadas da parroquia, algúns dos seus membros fan a vida cristiá en ambas, na comunidade e na parroquia, outros non van á igrexa. Hai sacerdotes que participan das comunidades. Os dous interlocutores están a representarnos a Igrexa do futuro.

Para ler o evanxeo, quítese as lentes machistas

Egiguren reivindica a máis teólogos e teólogas, coa esperanza de que deles chegue o aire fresco e a esperanza. Egiguren e Pagazaurtundua distinguen o modo de vida e o modelo das comunidades cristiás da época de Jesús do que sucedeu a partir do século II; o movemento de Jesús reivindicaba a igualdade de xénero, pero desde o século II a Igrexa seguiu primeiro ao modelo grego e despois ao latino. Por iso, Egiguren necesita ás teólogas porque elas aprenden a relixión, porque elas teñen a capacidade de ler a Biblia, os Evanxeos con outros ollos. Estes teólogos serán os encargados de transmitir o coñecemento aos crentes. Tamén hai homes que están a traballar duro a relectura non machista dos evanxeos. En canto á capacidade de reinterpretación, preguntámoslle sobre o poder de influencia que poden ter as mulleres catequistas: “Traballan con gran vontade, marabillosamente, pero queren obrigar a que os libros de catequeses mantéñanse moi sinxelos e fieis, e eses libros demostran que a catequese se dá igual que en tempos pasados. Seguimos coa concepción anticuada da Virxe, por exemplo”.

A muller discriminada e as igrexas cheas de mulleres

A Igrexa ten á muller no recuncho, sen voz e sen voto, lonxe dos cargos de responsabilidade. O 61% dos relixiosos da Igrexa católica son mulleres e o 39% homes, é dicir, sacerdotes, bispos, relixiosos e diáconos. As mulleres están a ser servidas: traballando como catequistas, limpando e decorando igrexas, en grupos de misións. Por que seguen na Igrexa? E Egiguren respondeu: “Porque así se educaron, para iso, e non se preguntan a si mesmos. Iso por unha banda, pero por suposto, están na Igrexa porque creen. Eu tamén estou na Igrexa, nesta Igrexa reaccionaria, e ámoa. Por iso faime dano. Pero non vale a pena vivir constantemente con rabia. Tes que seguir facendo o que poidas”.

Hilari Pagazaurtundua leva toda a vida sendo monxa. Como pode soportar tal carga durante tantos anos? “Cando me fas esta pregunta, pregúntoche: Vostede non está nalgún partido político ou noutro grupo? Ti non tes que loitar?’. En Exipto os Irmáns Musulmáns utilizaron á muller como imaxe e agora eliminárona, a revolución sandinista fixo o mesmo, e a dereita, que lle vou a dicir? Eu non vou coa dereita nin coa esquerda. O que quero dicir é que sempre tes que loitar como muller. Son crente, creo no Evanxeo e son feliz no camiño que elixín. Tiven que loitar moito para abrir campos e sempre me respectaron. As mulleres da miña idade, na vida conxugal, tiveron que loitar moito máis para conseguir o que eu conseguín”. En calquera caso, recoñeceunos que a sociedade avanzou máis na igualdade que a Igrexa.

Tirando deste fío, Egiguren tamén lembrou as outras represalias que sofre a muller na sociedade: unha é a carga da beleza, outra a dependencia do diñeiro. Di que collemos a enorme pedra para estar á altura do home: entrar no mercado laboral, pero sen dar grandes pasos no resto das zonas, en casa, no coidado dos nenos, etc. “Ás veces non sentimos as diferenzas que temos na sociedade e pola Igrexa dicimos que ‘están vellas, como está a muller!’.

O feito de que os curas sexan mulleres non é a principal preocupación

Recentemente, a Igrexa anglicana de Inglaterra fixo unha votación para determinar si as mulleres poden ser ou non bispos. Contestou que non. En calquera caso, en Inglaterra as mulleres son sacerdotes e noutros países tamén bispos. Na Igrexa católica non teñen posibilidades de ser sacerdotes, e tendo en conta o discurso da xerarquía cara á muller, o día no que serán sacerdotes non é máis que utopía. Conscientes de como viven a Igrexa Itziar Egiguren e Hilari Pagazaurtundua, cheiramos que a ordenación dos sacerdotes preseski non é a súa principal responsabilidade. Egiguren teno claro: “Para min non é un debate interesante. Non quero á muller como un home, quero dicir que non quero vela na estrutura de poder, no clericalismo. Sería ideal acabar co clericalismo. As mulleres necesitamos a palabra e a competencia plena, pero non para manter o modelo clerical dos sacerdotes”. Pagazaurtundua segue a mesma liña: “Non digo non, vou apoiar a quen queren abrirlle ese camiño, pero como a Igrexa demostrou tanta resistencia á muller, temos que buscar outras zonas. Doutra banda, non estou de acordo co actual cura, no futuro ser cura é outra cousa, non ten por que ter as características que ten agora”.

É curioso que nunha institución que silencia á muller, estes dous interlocutores non se sentiron discriminados e discriminados na vida cristiá diaria. Ten que ver coa ausencia total de intencións de calar, co seu forte carácter e coa presenza no camiño de homes crentes que creen na igualdade de xénero (entre eles os curas). Critican firmemente a opresión, se enfurecen e se enfurecen ante determinadas circunstancias, pero non teñen intención de loitar con rabia. Ambos seguen con optimismo, “o traballo de mulleres e homes dará froito”, di Egiguren, e engade Pagazaurtundua: “Temos que sacudir a historia, abrir a zona e non dar pasos atrás”.