En canto ao esquecemento das vítimas, mirar cara a outro lado, fronte ao crime, A Donna è mobile txistu e outros, cada confraría ten a súa propia modalidade. As escusas para xustificarse adoitan ser moi variadas, xa que a escusa é unha arte bastante desenvolvido, a hipocrisía sempre acompaña a unha causa solemne.

Non sei si vostedes lembrarano aínda, pero en canto ás protestas políticas que estaban ao nivel do bono lixo, a vergoña e a inxustiza que se produciron nos comezos do novo século en nome da loita antiterrorista. Cando ETA mataba a alguén e preguntábase cal era a xustificación, ese “algo faría” pasara ás confrarías antiterroristas. O destino do mozo de dezasete, vinte, vinte e dous anos, que fora golpeado pola Garda Civil a medianoite contra a porta principal da súa casa, a quen, a que cidadán exemplar, importáballe? Despois, si o detido denunciaba as torturas, estaba disposto a persuadirse a si mesmo de que todo o que tocara o manual do terrorista era falso, e en todo caso, segundo o xornal, non se cantos caixeiros, autobuses, Casa do Pobo incendiado e non se cantos concelleiros, cantos bombas caseiras puxera contra xornalistas. En calquera caso? Cantas “en todo caso” son necesarias para tapar a sucidade moral? Canto “algo faría”?

En Donostia-San Sebastián case toda unha xeración podouse do ganso ao ganso, do “sexa” ao “algo faría”. Onde está o amigo que non viches desde os bares da Parte Vella durante anos? Que un está no cárcere, que o outro se foi a vivir a outra parte despois dos días de incomunicación, cando o outro se fuxiu e foi buscalo... A quen lle importou todo iso? A que defensores dos dereitos humanos? Cantos atentados utilizamos para non estar onde nos correspondía? Cantas condicións poño? Canto?, usar?

Un deses mozos é Markel Ormazabal, que está a escribir un artigo no cárcere pero que estará na rúa antes de publicalo. Desde a Audiencia Nacional (petición de tres anos e medio) até o Tribunal Supremo (petición de seis anos), pasando da oca ao ganso, pasou seis anos en prisión, sen a mínima redución. Delito, pertenza a Jarrai-Haika-Segi e pertenza a ETA desde o ganso ao ganso. Non me refiro a todo isto por amabilidade, senón máis ben pasado, porque creo que nunca crucei unha palabra con Markel. Pero, con todo, non podo evitar pensar o pouco que é a diferenza. Temos amigos e amigas –algúns dos cales case quedaron na estrada mentres ían a unha visita–, habituais nas mesmas rúas da Zona vella, fómonos á mesma ikastola, afeccionado á música –ademais da o afeccionado, tamén ao músico, no grupo Adikune–, e como se sabe lendo os seus artigos publicados en Irutxuloko Hitzan, así como un gran afeccionado á literatura. Que pequeno e que grande era a diferenza! Unha vía xudicial de crucería, por unha etiqueta de seis anos de illamento e terrorista, entre outros aspectos. Seis Días de San Sebastián, seis Abordaxes, seis Corridas.

Efectivamente, este caso non é máis que un de tantos outros. Non se trata dun intento de santificar a ninguén, senón de lembrar algunhas horribles desordes. En calquera caso, aínda haberá algo feito. Que cada cal goberne, coa maior honestidade posible, as súas “sexa como sexa”, as súas contradicións, as súas vergoñas. Do ganso ao ganso. “Algo non faría”.