Si as augas do xornalismo non van cada vez máis lonxe...

Os novos soportes e utillajes transformaron a nosa profesión. Eramos como os mestres da primeira escola, os observadores das noticias. O noso traballo consistía en pór sobre a mesa o que sabiamos grazas ás roldas de prensa e ás investigacións, asegurar a intermediación entre a noticiay a sociedade. Agora, as fontes multiplicáronse, están máis accesibles para todos, e aínda que iso parézame moi san, lévanos a repensar constantemente a esencia do noso traballo. Do mesmo xeito que no noso caso, sendo a única cita ao día, a nosa responsabilidade é elixir adecuadamente e pasar polo tamiz, facer chegar á xente as claves que temos entre mans coa maior sinceridade posible. O realizador norteamericano Arthur McCaig fíxome comprender que se podía traballar honestamente, non obxectivamente. Cada día levantámonos con diferentes estados de ánimo, cada un temos o noso pasado, vivimos coa nosa cultura e os nosos sentimentos... A obxectividade inicial está condenada. Isto non quere dicir que non teñamos que tentar comprender o mundo con sinceridade. A xente é moi adulta, non ignorante. Aínda non atopei a unha muller de 50 anos que se ve unha e outra vez parva nas escolas de xornalismo de Francia. Eu estou convencido de que esas esposas son plurais, admirables e respectuosas. O noso traballo consiste en entender mellor o noso mundo, sen menosprezar a ninguén nin a nada.

Nestes tempos nos que nos chegan noticias do mundo antes do que ocorre en casa, que sentido ten ser xornalista local?

O xornalismo local é o meu pan de cada día. Estou convencido de que aínda non preparei no meu hornillo todo o pan que puiden. Aínda este pobo vainos a dar moita fariña e trigo para facer pan aos xornalistas de Iparralde. A nosa comarca é tan pequena como rica. A xente de aquí non mira as solucións ao ceo, faise dona do seu futuro e pensa construír coas súas mans o futuro. Non daremos leccións a ninguén, pero o que sucede aquí é un exemplo. Para algúns o nivel máis alto do xornalismo é o de falar das noticias internacionais ou de París, pero eu non considero unha tolemia contar o que pasa dentro da nosa casa. Ao contrario, sempre xorde algo novo, sempre me engancha un novo anzol. O o noso non é un camiño cego que nos leva a ningunha parte, senón unha porta que nos leva a outros mundos.

Sentíchelo tamén na túa viaxe cara ao eúscaro?

Nada en Normandía e criada en París, a miña nai é zuberotarra e no verán pasabamos un par de semanas na granxa da familia da miña nai. Aos 10 anos tiña unha relación moi curiosa con Zuberoa, non me imaxinaba unhas vacacións sen Zuberoa. Non entendía media palabra, pero era unha necesidade ir a Zuberoa. En sexto estaba orgulloso de ser a miña nai de Zuberoa, e aos poucos fun observando os seus costumes e aos poucos fun entrando nese mundo a medida que me ataba os fíos. Cando estaba na terminal, o tío da miña nai morrera, causárame unha gran tristeza e sentía que ía romper unha cadea. A miña nai e as súas irmás sabían euskera, pero na miña familia eran as últimas, e preguntábame constantemente “isto acabará connosco?”. Producíame un buxán terrible romper a cadea, e aínda que souben que eu só non construiría un elo, empecei a aprender eúscaro para que non se parase. En París, púxenme a traballar da man de Txomin Peillen e foi todo un descubrimento. Na Euskal Etxea atopeime con Iñaki Arrarte, refuxiado de EGI, e grazas a eses dous, quixen aprender eúscaro das tripas. Era evidente que o eúscaro non podía ser a miña lingua materna, pero non quería aprendelo como calquera outra, senón como lingua materna. Sentíame estraño e non quería ser estraño. Non quería partir ao mar do eúscaro polo porto francés. Fíxache, grazas ao eúscaro aprendín, traballado e utilizado o castelán e o inglés doutra maneira, comprendín moito mellor as peculiaridades de cada un. Mentres tanto, o meu pai non entendía por que o seu fillo, un francés nato, quería ser vasco. Non se opuña, pero resultáballe duro ver que me convertía noutro fillo. Tranquilizoume moito o que o cantante e amigo Imanol Larzabal dixo no seu día: “Non te asustes e dille ao teu pai que che saíu máis barato que as análises”. Tiña razón, faltábame algo, e cureime aprendendo eúscaro. Mira agora, traballo en eúscaro, vivo aquí, os meus fillos son vascos... Soñeino e sucedeu.

O que non soñaches é cortar o noticiario de France3 durante as vacacións de Nadal. Que hai detrás diso?

En primeiro lugar, unha crise. Que solucións van reter os soportes tradicionais para facer fronte a estas novas ofertas? Cando se reforzou a radio comentábase que a prensa escrita era fina, que ao crear a televisión as radios e os xornais non tiñan nada que facer... Pero aí están. Por iso tócanos inventar unha solución. Eu creo que nestes tempos nos que tantas noticias corren sen parar, os medios tradicionais, incluída a televisión, salvaranse volvendo ás fontes. Debemos ser humildes e críticas, atender á xente e respectar, comprobar fontes, cruzar novas... Os informativos deben ser espazos de reflexión e de análise que proporcionan claves para non afogarse na turbulencia da noticia e para entender o doméstico e internacional. En segundo lugar, atopámonos coa eterna centralidade de Francia, e aínda que a nosa é a cadea de rexións, as decisións que nos conciernen tómanse en París, Tolosa e Bordeus. Nesta crise financeira, os servizos públicos están totalmente esquecidos e esquecidos, e exponse unha pregunta que responde á vontade política: quérese fortalecer o servizo público ou acabar definitivamente coa crise baixo pretexto? Esa vontade política ten que estar en Bordeus, en Toulouse e en París, si non, o máis fácil é pechar espazos de traballo como o noso. Agora, en teoría, cos socialistas tería que haber máis apoio nos servizos públicos, pero de momento non notamos ningún cambio.

Recibistes un amplo e variado apoio dos axentes de Iparralde. Que valor ten esa protección en París?

É unha dúbida que nos queda con moitos temas políticos e sociais de Iparralde. Seguro que vale pouco. En París non nos entenden, mírannos de lonxe, considérannos a periferia. Iso dános moita autonomía para traballar, os méritos e as faltas son nosas, pero ao ser tan pequenas non nos ven. Non creo que teñan nada que obxectar a nós, nin que falen de mala fe, para eles non existimos e xa está. Pero, por suposto, cando se dá conta de que, ademais de todo o arco iris político, somos sostidos por todo tipo de actores, a dirección se enfurece. Os de Bordeus entendérono, o de Tolosa sentiuse molesto ao principio e máis tarde enviounos unha carta na que o apoio xeneralizado demostraba que estabamos a facer ben o traballo. Si conseguísemos o apoio dunha soa cor, acusáronnos de cativerio, de aliñación, pero afortunadamente non lles demos escusas para iso. Isto animounos moito e agora podemos confirmar que en 2013, en Aquitania, non se van a pechar informativos locais como o noso. Non é pouco, e debémosllo á mobilización.

Como entende vostede esa unidade case total que mostra todo o arco iris político, máis aló das contradicións coas direccións de París, sobre temas clave no Norte ultimamente?

En 1992, impulsado polo entón prefecto de Pau e o sub-prefecto de Baiona, iniciouse a inusual desmovilización denominada Euskal Herria 2010. O ministro do Interior, o socialista Joxe, fixo varias propostas aos acusados, pero a inmensa maioría dos acusados, sexa de dereitas ou centristas, recibiu unha resposta moi fría. Ante esta situación, Joxe anunciou que xunto a esas propostas tiñan un soldo, pero que como non querían no País Vasco, ían investir en Lorrain. Os alcaldes deste barrio comprenderon de súpeto que se equivocaron, e para remedialo os que sempre se daban as costas empezaron a sentar ao redor dunha mesa. Rompendo o xeo, algúns dos proxectos e ideas que tiñan os nacionalistas foron entendidos e asumidos por ecoloxistas, socialistas e centristas, aceptouse o de Herrikoa, recoñeceuse o ELB... Estableceuse unha dinámica na planta e transcorridos 20 anos apareceron os resultados. Por outra banda, con todos os seus límites, os consellos de desenvolvemento e de electos seguiron o seu camiño, aprenderon a xestionar un territorio, a traballar xuntos e a pedir máis cando se atopan coas fronteiras, sen aceptar ningún paso atrás. Unha vez que nos coñeces non tes medo ao teu igual, desenvolves a empatía, consideras ao outro como un competidor político, non como un inimigo. Despois de todas as eleccións, os axentes políticos de aquí sempre tiveron o valor de volver sentar na mesa e seguir traballando. É unha gran lección.

A lección, que pisou as paredes, parecía completamente inacabable.

Falar agora de institución propia ou autonomía non é tabú. Si a isto engades que a violencia cesou, que escusa queda a quen durante anos utilizaron a loita armada como pretexto? Francia ten medo dun territorio que non representa máis que á metade dun departamento? O pobre Francia, entón. Francia é moito máis rápida en si mesma, non pode ter medo ao Norte. Así que si o Norte quere ter a súa propia institución, por que negala en nome de que? Por tanto, os UMP, os centristas e os socialistas, que entraron nesa dinámica, manterán a súa postura se son de boa fe. Mantéñense firmes polo momento. Tocaralles loitar cos xacobinos do partido Heien, e aínda que é difícil explicar o que pasa aquí desde Aturri, o que está a suceder aquí é moi rechamante. Como explicar si non que nun instante obtivéronse 15.000 euros para liberar a Aurore Martin? A capacidade de mobilización de aquí é unha forza de verdade que me emociona. Hai intencións, hai unha capacidade de acción terrible, está a abrirse camiño... Con todo, temos que pensar en como chegar á xente que vive aquí e non nos ve. Como interesar e implicar ao forasteiro que veu á retreta ou ao traballo? Como acabar con este jacobinismo? Os abertzales e todos os axentes que se asentaron en Batasuna valoran o traballo e a crise, propoñen unha solución global, a posibilidade de construír un país ao servizo de todos. Esa é a clave, e quizá con iso París váiase a relaxar. Non entendería que París me negase sen cesar.

Como interpreta a actuación francesa no proceso de paz?

Creo que nos últimos anos déronse pasos de xigante. Hai dous anos a situación actual era impensable. Pero vexo París moi quente. O conflito vasco segue sendo unha cuestión de España. Pero non, Iparralde é parte do Estado francés, no Estado francés están os presos, os que teñen nacionalidade francesa están cativos nos cárceres españois... Mandela insistía sempre en que a paz se facía cos seus inimigos, non cos seus amigos, así que tarde ou cedo París terá que facer xestos e resolver algúns asuntos. Mentres tanto, estamos a ver xestos significativos. A esquerda abertzale ha dado pasos importantes, o alcalde de San Sebastián falou claro, Borja Semper dixo que ETA non é ETA e abriu a porta ao diálogo, a esquerda abertzale e o partido socialista han acordado os orzamentos na Deputación de Gipuzkoa... As cousas sucédense aos poucos, demasiado lentamente para os presos e as súas familias, pero todo isto era inimaxinable até hai pouco. Acabo de ler que Marixabel Lasa tivo un encontro no cárcere co membro de ETA que asasinou ao seu marido. Paréceme moi conmovedor en todos os sentidos. Sempre me sorprendeu o valor de Marixabel Lasa para traballar sen odio, e ese paso impresióname. A reconciliación e a pacificación vai ser moi longa, pero creo que pode empezar por aí. Despois dunha guerra sempre é moi difícil facer a paz. Imaxínache, os meus dous avós fixeron a Primeira Guerra Mundial, e cando eu era moi nova non pasaba unha comida dominical sen mencionar aquela guerra. Ao ouvilo, asustábame a min, temía aos alemáns que se desencadease unha nova guerra... Si unha guerra que terminou en 1918 afecto ao que creei en 1958, en Euskal Herria tamén tardaremos moito en curar todas as feridas e en escorrentar ás pantasmas.