Segundo o informe de ETXERAT de decembro, son 606 os presos políticos vascos dispersos en 84 cárceres, a maioría delas en España (445) e Francia (134). Na súa situación non hai innovación nin previsión de futuro. Polo momento, o cesamento definitivo da actividade armada de ETA non influíu de maneira evidente na política penal do Goberno español: segue co uso político da situación dos presos, na lóxica da vinganza, e vulnera reiteradamente moitos dos seus dereitos e os dos seus familiares. A pesar de que a situación política é moi diferente, este resumo podería compararse con calquera ano que se fixo nos últimos 30 anos.

Iso significa que hai que seguir denunciando a política penal con contundencia, tanto desde o punto de vista político como humanitario. Á esquerda abertzale en particular, pero tamén á sociedade vasca en xeral, quedoulle hoxe o legado máis duro do conflito e dificilmente vaise a normalizar a sociedade no seu conxunto, sen que esta e o resto do conflito encamíñense nun proceso de paz acordado.

O vindeiro sábado volverá saír a multitude polas rúas de Bilbao, e iso é moi importante, imprescindible, pero non suficiente. En primeiro lugar, aqueles que queiran que a nova situación empécese a sentir tamén nos cárceres, terán que facelo dunha maneira unitaria para iso. Iso, nun primeiro paso, esixe un consenso entre Bildu e o PNV para acordar que e como se pode defender no novo escenario político. Nunha escala do 1 ao 10, pódese chegar facilmente ao acordo do 6, o que sería un paso importante nesta fase.

Á fin e ao cabo, o pp ten que sentir que en Euskal Herria perde e que segue igual co tema dos presos. Pódeo conseguir a esquerda abertzale só coa presión da rúa e das institucións? Non. Pódeo conseguir o PNV coa súa diplomacia? Dificilmente. Nin Bildu nin PNV á vez, pero ese é un paso imprescindible para que o PSE/PSN e outros sectores políticos e sociais súbanse ao carro do proceso de paz.

Xa non se fala de amnistía, senón do que se pode facer co cambio na interpretación das leis españolas. A Sala Xeral do Caso de Estrasburgo estudará o recurso interposto polo Goberno español contra a sentenza ditada o 20 de marzo en favor da presa INES do Río pola doutrina Parot, entre outras cuestións. Uns 70 presos foron afectados por esta doutrina de vinganza e o Goberno español ten unha magnífica oportunidade para iniciar un cambio de rumbo, como se prevé, si o Tribunal Superior de Dereitos Humanos de Europa ratifica a sentenza.A partir de
aí todo pode ser diferente, manto se se quere, pero diferente. O Goberno español podería pór na rúa a uns 200 presos, é dicir, á maioría dos demais presos, é dicir, a dous terzos ou tres cuartas partes da condena cumprida. Non fai falta un cambio de lei no primeiro paso para que a maioría dos presos sexan trasladados a cárceres superiores a Madrid, ou para que algúns presos enfermos sexan postos en liberdade condicional, ou para que Francia poida actuar doutra maneira…

Os presos tamén terán que dar pasos adicionais. Pero o Colectivo de Presos xa se sumou ao cesamento da actividade armada de ETA e ao Acordo de Gernika, o que abre moitas portas a que, persoalmente, os presos dean outros pasos, como o cumprimento das condicións que esixe o artigo 90 do Código Penal Español. Non nos enganemos, de todos os xeitos, a chave está en mans do Goberno de España.

Nalgún momento terá que empezar a suceder todo iso, porque é un paso imprescindible para a paz e a convivencia que queren os vascos. Mentres tanto, nas institucións e nas mobilizacións, é lexítimo e necesario exercer a máxima presión posible.