Sen dúbida, entre os mellores libros do ano pasado, o último de Pello Lizarralde, Orbanak. Sinxelo, ríxido, intenso, cheo de tensión, unha novela feita a lume suave. Ben di o que di que a novela dá para rodar un western. E non é só o último libro, os anteriores tamén o teñen, Iragaitzaz –á luz da escuridade–, Larrepetit, Un ange passe –nos silencios–, Sargori; onak. Non coñecía os comezos dos 80, pero tiña unha valiosa referencia: A primeira novela de E pericoloso Sporgersi foi Harkaitz Cano –e Cano sempre é garantía– naquel Sautrela dos libros esquecidos. Comecei, pois, a procura. Inútil. Descatalogado. Indescubrible. Desaparecido. A imposibilidade de conseguir a primeira novela tróuxome a este segundo libro sobre o mapa do dedo. O

fío non é demasiado complexo: non sabemos de onde, que, de quen, pero o que foxe é o personaxe protagonista do libro. Subindo, baixando, sen ningún tipo de agarre: non sabemos que fixo, algo, quen é, onde está. En Euskal Herria si, iso seguro, non só porque se come unhas noces, queixo e pan, senón porque se escoita “rezar o rosario”. O texto é libre de accións non armadas nin doutra índole. Todo é unha fuxida, unha matogueira e un ballón. Practicamente non aparece ningún outro. Só unha moza axudaralle na tarefa; bo, axúdame, iso terao que resolver o lector cando termine a lectura. Pouco máis, a dor de garganta irase acentuando a medida que avance o relato, até o punto de que o lector o perciba.

E non é a primeira vez que Lizarralde pon en fuga a un personaxe. Como subliñamos as manchas, un dos principais personaxes da zona, o montañés, o manchado, vese obrigado polo mapa do Dedo. Moi debedor. Non é a acusación, o diaño, a garda sen dúbida. Imaxínache que estamos a favor da reminiscencia e sempre que achegue algo novo na mente de Fermin Muguruza. Tamén me lembrou aquela A boca chea de terra de Branimir Scepanovic, mesmo nalgún momento en que se poida pensar que os perseguidores son imaxinarios. Un bo recordo.

En definitiva, unha pinga sobre o mapa de Hatza en toda a obra de Lizarralde. Aínda que se considere unha novela curta, conto, e non moi longa, en definitiva –o primeiro conto de Lizarralde, se ninguén o nega–. Por que traer un conto a este espazo? Non só é recomendable, con novos soportes digerentes, etc., porque é totalmente actual, como podería ser en pouco tempo, a E pericoloso sporgersi descatalogada. Pero, sobre todo, porque foi un dos principios máis interesantes que puxo en marcha a obra literaria.