Debido á vacina, Mespilus germanica, un espino branco, que vive unido ao espírito, é unha ave branca.Estes espinos brancos adoitan ser especies do xénero Crataegus, xeralmente para os pés da vacina Crataegus monogyna. Paréceme que o nome de Mizpira procede dun mespilus latino. As bocas dos que levaban un latín estranxeiro gustábanlles as froitas descoñecidas, a mizpira non era unha folla de col. A partir de entón méteselle no espino branco da casa.

De casa si, porque a diferenza do mísero ten moitos nomes en eúscaro, ademais de espino branco, entre outros, espiña branca, babachi, ilurri, abilluri, aranze, aspil, elorri-ziril, aranzibia e gillorri. Tamén ten unha chea de nomes nas linguas das culturas da nosa contorna. Si ten máis de cen nomees en castelán, algúns deles chámanme a atención: millo, velenoso, millo de manzaneta, millo branco, millo mariño e millo motillonero.

A palabra “millo” vén do grego e din que indica o pan de base. No noso cada época tivo o seu millo. O que hoxe chamamos mijo, hai moito tempo, era o noso millo; cal, Panicum miliaceum, Setaria italica? Despois, como o produto de América (Zea mays) era moito mellor, quitoulle os campos, os muíños e mesmo o nome. Hoxe en día, o pan elaborado con fariña de millo chámase millo. Velaquí o grego nos nosos beizos. Agora, con todo, o noso pan faise sobre todo en trigo (Triticum sp). Teremos que chamar ao trigo.

Volvendo a Espino Blanco, que pode significar chamar ao millo tamén en castelán? Que nalgún tempo e en algures os piñeiros vermellos da neve foran millo? Non me sorprendería. A maspila, a gurbea, a casca, a maalla, as mazás curvas, os avellanas... os vascos debemos moitísimo estes pequenos froitos. Cantos apetitos igualaron durante milenios, cando o latín era aínda inconcibible! Máis doces que estes froitos serían os cereais e millo que se traían da agricultura neolítica e que se queimaban no forno a partir do campo, pasando polo muíño e o aramaio. Nos tempos en que uns poucos empezaron a comer millo e pans, outros non terían máis remedio que coller os froitos. Para soster a forma antiga, algúns e máis dun por incapacidade. Estes terían elorrio. De aí vén o devandito? Máis tarde será “Elorri lora, millo a terra”.