A Unión Europea creou en 2008 o premio Green Capital, dirixido ás cidades de máis de 200.000 habitantes que mellor xestionan o medio ambiente. A capitalidade non só resarcir do traballo ben feito, senón que se converte nun estímulo para o traballo. “Eu creo que Vitoria se merecía o premio”, di Andrés Illana, de Ekologistak Martxan en Álava, “pero agora estou decepcionado”. As sensacións da Lúa coinciden coa valoración doutros grupos sobre o ano de Green Capital. Para Equo, por exemplo, o premio foi unha oportunidade que a capital alavesa ha perdido. Outros, como Bildu ou Eguzki, mostraron o seu malestar polos gastos innecesarios coa escusa de Green Capital.

O Consello Sectorial de Medio Ambiente, arrinconado

Vitoria-Gasteiz presentou en setembro de 2010 a súa candidatura á Green Capital, en Bruxelas, co apoio de Cidadáns. Un mes despois, en Estocolmo, recibiu o premio. “Eu estiven nos dous eventos”, lembrou Illana, “fun representante do Consello Sectorial de Medio Ambiente (Consello
Asesor para a Participación Cidadá), e creo que iso tamén foi valorado; o resto das cidades levaron representantes políticos, pero non houbo ningún movemento social”. O desencanto veu despois: en aparencia, a participación do movemento social era máis apreciada polas persoas que debían decidir a quen dar o premio que polas propias autoridades de Vitoria. En concreto, Illana quéixase de que no ano de Green Capital non se fixo caso ao Consello Sectorial de Medio Ambiente. “Pensei que, entre outras cousas, 2012 ía servir para recoñecer o noso traballo, pero, en lugar de dar un protagonismo especial, sucedeu todo o contrario: cada vez que realizamos a petición de información respondéronnos que mirásemos na páxina web do Concello”. Ekologistak Martxan considera que o Consello funcionou peor que nunca nun ano no que debería recuperar forzas.

Empresas floridas á sombra do verdor

O Concello deixou ao carón a quen realizaron unha longa traxectoria en materia de medio ambiente en beneficio doutros, polo menos así o cree Andrés Illana: “Nunca houbo subvencións para asociacións ecoloxistas, pero o Centro de Estudos Ambientais realizou este ano por primeira vez unha convocatoria histórica e pareceunos curioso que calquera puidese participar: empresas, particulares, asociacións de todo tipo... Até 2012 e a partir de 2013 terán pouco contacto coa defensa do medio ambiente. Pedimos unha explicación ao Concello e dixéronnos que o obxectivo era atraer aos que non estaban implicados. Por suposto, implicáronse porque houbo unha subvención”. En
liña co devandito por Illana, a asociación Eguzki denunciou o pasado mes de outubro: As empresas que colaboraban con Green Capital estaban a gozar de vantaxes fiscais, polo que se deixaba de cobrar determinados impostos que se podían destinar a gastos sociais. Pola súa banda, Eguzki criticou “os excesos nos gastos de Vitoria-Gasteiz derivados da Green Capital”. Un exemplo diso é que o xogo, que non tivo ningún éxito e que finalmente tivo un custo duns 246 euros (un total de 93.000 euros) por participante, chámase Greenkana.

O diñeiro gastouse, pero tamén se meteron diñeiro nos petos municipais da man das empresas que utilizaron Green Capital para facer publicidade de si mesmas. A cuestión é saber en que se utilizou ese diñeiro, ademais de pagar varios actos promocionais. “Non sabemos”, di Andrés Illana, “ás asociacións ninguén nos deu información; só sabemos o que calquera pode saber a través dos medios de comunicación, e iso paréceme criticable”. Ás veces houbo unha sensación de que o Concello quería conseguir diñeiro, pero non lle importaba a implicación da cidadanía, laméntanos Illana.

Desde a oposición municipal tamén chegaron as críticas á xestión de Green Capital realizada polo pp. Bildu, por exemplo, acusa o Goberno Municipal de utilizar a marca Green Capital para facer mercadotecnia da cidade e promocionar o turismo, máis que para reforzar as políticas medioambientais. Tamén fixeron esa crítica Equo e Eguzki, entre outros.

A política medioambiental terá continuidade?

Equo sinalou que Vitoria-Gasteiz perdeu a oportunidade de seguir facendo boas políticas medioambientais e que o Concello non tivo máis preocupacións que “vender” o nome da cidade. Destas palabras despréndese que están de acordo, polo menos, en que a cidade gañe o premio Green Capital. De feito, as críticas centráronse na mala xestión da capitalidade, pero ninguén dúbida de que Vitoria-Gasteiz logrou a capitalidade con total merecemento. As políticas que se levaron a cabo nas tres últimas décadas fixeron da capital alavesa un exemplo neste sentido, sen esquecer que sempre hai algo que mellorar. A dúbida de que a partir de 2013 as autoridades municipais vaian seguir na mesma liña.

Andrés Illana lémbranos, por exemplo, que no acto de presentación da candidatura de Vitoria-Gasteiz, en Bruxelas, representantes da UE fixéronse cargo da difusión da cidade nos últimos anos, baseada en modelos non sostibles. É dicir, que o aumento da poboación non era suficiente para xustificar un crecemento tan alto na superficie. “As autoridades da cidade recoñeceron que se cometeu un gran erro no ordenamento urbano dalgúns barrios e que se ían a pór medidas para corrixilo e aumentar a densidade”.

Haberá que esperar a medir o impacto real

Con todo, este tipo de medidas non levan a cabo dun día para outro. No caso deste exemplo, os proxectos do Concello están á espera de tempos mellores: non hai diñeiro para levar a cabo os plans, aínda que o compromiso era facelo leste mesmo ano. O mesmo ocorre con outros compromisos adquiridos por Vitoria-Gasteiz á vez que recibe a denominación de Green Capital. Por iso, pódese dicir que é demasiado pronto para facer unha valoración real da capitalidade verde.

“Hai outros exemplos a valorar a longo prazo”, explica Illana. “Por exemplo, pechar por completo o anel verde exterior, empezar a facer o anel interior...”. O obxectivo do proxecto do anel verde é crear un espazo continuo de espazos de alto valor ecolóxico que rodee completamente a cidade. O proxecto do anel interior presentouse leste mesmo ano aproveitando a resonancia de Green Capital. Basicamente consiste en dar un aspecto “verde” á Avenida de Gasteiz (vexetación, animais...).

“A mobilidade é outra das claves das políticas medioambientais da cidade”, continuou Illana, pero o Foro de Mobilidade Sostible estivo parado até hai pouco”. De feito, neste campo Vitoria-Gasteiz conta cun ambicioso proxecto, que se ía a levar a cabo este ano pero que polo momento non era máis que nos seus inicios: as supermanzanas. É dicir, pechar grandes tramos da cidade ao tráfico, excepto aos que viven nela e aos que teñen que facer labores de carga. “O obxectivo é que non acceda a ela ninguén que non vaia expresamente, que a rodee quen non teña que cruzar, e así gañe espazo para peóns, bicicletas...”. En opinión de Illana, aínda que se empezaron tarde, parece que a execución deste plan vai por bo camiño.

Á espera do próximo ano

“Pase o que pase en 2012, o meu verdadeiro medo, desde o primeiro momento, foi 2013”, recoñeceu Andrés Illana. Haberá un orzamento o ano que vén para as políticas de mobilidade sostible que están agora na fala da xente? E para terminar os aneis verdes? Poranse en marcha proxectos para que os ríos do sur da cidade non se desborden? Trátase dun plan caro, que prevé recortes do 12% nos orzamentos municipais, segundo informou Illana. “Green Capital xa pasou. Eu, sobre todo, estou ansioso por saber cal vai ser a política medioambiental do ano que vén”. Entón saberase si realmente tanta luz de neón serviu para algo.