O proxecto do dicionario non nace da nada, xa que Nerea Sancho e Itziar Alonso-Arbiol, profesoras do Departamento de Personalidade, Valoración e Tratamento Psicolóxico da Facultade de Psicoloxía da UPV/EHU, tomaron a idea do proxecto da man dun grupo de sexólogos vascos. O director do proxecto foi Sancho e o asesor técnico Alonso-Arbiol.

Antes de empezar a traballar xa había antecedentes en publicacións de sexología como o Dicionario Erótico publicado por Ramón Etxezarreta na década de 1980. Sancho di que é un dicionario moi rico neste campo: “Etxezarreta recibiu moi ben os termos do campo”. Tamén en psicoloxía había un glosario para cando comezaron a desenvolver este proxecto. Ambos comparten unha pequena parte da sexología, mentres que o Dicionario de Sexología abarca un ámbito máis amplo, en eúscaro e desde un punto de vista sexolóxico. Estas son as características máis propias deste traballo.

Coñecedores da sexología, pero sen dominar a corrección do eúscaro, Sancho e Alonso-Arbiol solicitaron axuda ao Servizo de Eúscaro da UPV/EHU. Desde entón, Juan Kruz Igerabide foi o seu compañeiro de viaxe no proxecto, xa que foi o responsable de idiomas.

A falta de idoneidade da lingua reflíctese no día a día e, entre outras cousas, Sancho expón o caso dos medios: “Moitas veces os préstamos tradúcense directamente do castelán ao eúscaro e o castelán é unha mala tradución do inglés, polo que o resultado en eúscaro é escaso”. E puxo como exemplo o termo que se utiliza no noso caso como ‘punto G’: “O ‘G anuncio’ en inglés foi traducido ao castelán como ‘punto G’ (como ‘point G’ en francés) e en eúscaro chamámolo ‘punto G’. Pero quizá nos interese máis o concepto de inglés ‘Punto G’ porque non é un punto, senón un sitio. Quizais prefeririamos dicir ‘zona G’”.

A importancia do enfoque sexolóxico

Sancho e Alonso-Arbiol tiveron como outro dos desafíos o tratar o tema desde unha perspectiva sexolóxica. Que é a perspectiva sexolóxica? A directora do Dicionario de Sexología explicou que a sexología é unha disciplina interdisciplinar e que ten un punto de vista propio, aínda que abarque desde diferentes ámbitos. E puxo un exemplo para entender mellor a explicación: “Supoñamos que temos que definir a palabra ‘coito’. Desde o punto de vista médico diriamos que se trata dunha conduta erótica que conduce á xestación e que pode producir infeccións, unha conduta dos mamíferos para a supervivencia da especie desde o punto de vista biolóxico, a conduta do pecado desde a mirada relixiosa – católica si non se realiza no seo do matrimonio e a conduta erótica máis importante entre homes e mulleres que debe acabar no orgasmo desde un punto de vista politicamente correcto”. Sen dicir nada directamente, Sancho di que con este tipo de definicións exprésanse moitas cousas, entre outras, como deben ser as relacións ou cales son as condutas máis importantes.

O enfoque sexolóxico, pola súa banda, ten en conta as diferentes características dos homes e das mulleres, e é precisamente por esas características polas que se definiron os termos no Dicionario de Sexología. Así, a acepción do ‘coito’ é a seguinte: “Penetración do pene na vagina ou no ano do compañeiro sexual: o pene pode ser activo, ou a vagina ou o ano, entrando, fregando, acariñando ou golpeando. Cando non se dan outras precisións, considérase unha penetración vaxinal”. Sancho explicou que se tentou facer as cousas da maneira máis sintética posible e sen carga moral, falando do que é correcto nas definicións e do que non, ou das opcións, no seu caso, e non dos riscos.

De feito, os dicionarios dos catro idiomas analizados para levar a cabo este proxecto (eúscaro, castelán, francés e inglés) atoparon o contrario, e aínda que a intención inicial era traducilos na procura de boas definicións, en moi poucos casos foi posible, xa que a maioría das definicións son inadecuadas. Por tanto, tiveron que adaptar ou inventar as acepcións das palabras, sempre tendo en conta a diversidade. Sancho explicou que “tentamos ser nin sexistas, nin heterosexuais, nin orgasmocentristas, nin falocentristas, nin coitocentristas…”.

Máis de 1.700 palabras de apoio aos profesionais

Aínda que o Dicionario de Sexología pode axudar a calquera persoa coas súas dúbidas, este traballo será especialmente útil para profesionais da sexología, como médicos, enfermeiras, farmacéuticos, xinecólogos, psicólogos... Pero, como xa se dixo, tamén para o persoal de prensa e comunicación audiovisual, educadores e profesionais da cultura e da arte.O
traballo consta de máis de 1.700 termos, cada un coa súa propia definición e con traducións en castelán, francés e inglés. Sancho e Alonso-Arbiol tiñan identificados uns 6.000 termos para acceder ao dicionario, moitos deles filias (zoofilia, gerontofilia, pedofilia) e parafilias. Pero a intención non foi coleccionalos, polo que se tentou recoller de forma proporcionada palabras de diferentes ámbitos dentro da sexología. Elixiron palabras relacionadas coa reprodución, a atención sanitaria e sanitaria, os dereitos sexuais e os días mundiais, a anatomía, as emocións, o erotismo e a conduta sexual.

De momento, o dicionario só pódese consultar na rede, na web do Vicerreitorado de Eúscaro e Plurilingüismo da UPV. A versión en papel verá a luz tras as emendas de varios profesionais que presentaron os traballos. Sancho considera que non só poden ter algo que dicir os profesionais, senón tamén os que traballan na militancia: “Pode suceder que alguén que estea no feminismo non estea de acordo coa definición que nós facemos de movemento e que se corrixa. Iso é o que queremos recoller, e se a proposta é razoable e razoada, cambiariamos a definición”.