Operación E estreouse xunto ás Conversacións de Paz entre a guerrilla das FARC e o Goberno de Colombia. Que realidade de Colombia reflectistes na película?

Abordamos unha parte concreta do conflito, baseada nun feito real: Clara Rojas, prisioneira das FARC, tivo un fillo e entregáronllo a unha familia de agricultores para que o coidasen. Contamos a historia desta familia, que viviu durante dous anos para sacar adiante ao seu fillo. O obxectivo non foi o de realizar unha análise sobre o conflito armado que se vive en Colombia.

Pero este contexto é evidente na película. Cando se fala deste tipo de conflitos, córrese o risco de facer personaxes estereotipados, de expor o conflito entre os malvados e os bos…

Si, contar unha historia sobre un conflito armado sempre é complexo, están todos contaxiados por moitos factores, pero a nosa historia está contada desde o punto de vista do protagonista, e para o protagonista todas as diferenzas son malignas: é unha deses catro millóns de vítimas que foron desprazadas por paramilitares, ou polas FARC, ou polo exército… Todas esas que viven nos barrios pobres das grandes cidades no anonimato son as que finalmente sofren e ninguén os ten en conta.

Participaches na curtametraxe cólera, rodado en Navarra e dirixido polo donostiarra Aritz Moreno. A idea é estreala a finais de ano, como foi a experiencia?

Case todo está gravado no plano secuencial [sen pausa], con ton cómico, e no fondo fala de intolerancia. Decídese que hai que descartar a unha determinada persoa e todos se unen contra ela. É un dos grandes erros de hoxe en día: ás veces é fácil convencer a todo o colectivo de que alguén é malo ou que representa algo malo, e castigar a todos antes de facer unha análise real da situación.

A crise e a especulación das vivendas é o eixo do seu proxecto final (Os fenómenos). Adoita tratar temas sociais na gran pantalla.
Contando historias gástase moito diñeiro, temos esa responsabilidade, e intento que esas historias teñan unha lectura que vaia máis aló. Se a xente vai ver a película, ademais de entreter, non é malo ter a oportunidade de reflexionar, xa que todos os días vivimos temas difíciles para reflexionar.

O cine serve entón para sacudir conciencias?

Polo menos, pode servir para a reflexión. Na sala, na escuridade, o espectador pode reflexionar durante máis dunha hora sobre o tema que ten na pantalla, xa que, a pesar dos temas que aparecen nos medios, non sempre lles ofrecemos a atención necesaria a un ritmo diario moi intenso. Todo se extingue enseguida, as noticias desaparecen á mesma velocidade que se difunden, e o cine ofrece máis posibilidades de profundar nos temas. Construímos personaxes que poidan empatizar co espectador e si capturámolo emocionalmente, a mensaxe ou o tema terá máis influencia no público, chegaralle máis lonxe.

E ti como has empatizado cos teus personaxes, por exemplo, cando interpretaches o rol do maltratador ou asasino?

Ese é o noso oficio. Con todas as consecuencias entras na pel do personaxe, non xulgas e debes transmitilo ao espectador da maneira máis convincente posible. Non quere dicir que coincidas cos principios do personaxe, pero tes que defender até o final, e aí radica a riqueza da interpretación. Somos unha ferramenta ao servizo dunha idea, dunha mensaxe ou dunha emoción, e a nivel persoal é quizais desagradable representar o papel do malvado, pero profesionalmente pode ser moi divertido. Está en mans do público odiar ao personaxe ou entender as motivacións que ten detrás, ou o que sexa. Referíame a esas reflexións na resposta anterior, porque cando vemos unha noticia cústanos chegar a eses niveis de reflexión, porque a miúdo falta dar as circunstancias, as características, o contexto… que hai detrás dun feito.

Mesmo fóra da pantalla, participaches en numerosas reivindicacións relacionadas con temas sociais. Entre eles, na denuncia polo desastre causado polo buque 'Prestige'. Este ano cúmprense dez anos dos feitos e acaban de comezar o xuízo.

Foi unha traxedia grande e un momento especial, porque poucas veces todo o pobo sae á rúa dunha maneira tan clara a protestar e a esixir responsabilidades. É certo que co tempo o movemento foi perdendo forza, e o xuízo actual é unha farsa, un acordo pactado, máis que nada. Non parece que se vaian a esixir responsabilidades e será necesario volver mobilizarse, pero será difícil, porque o tema se arrefriou.

Nunha época presentouse nas listas do BNG en Galicia, pero logo decidiu retirarse da política. Terminaches farto da política?

Si, deime conta de que é importante saber onde estamos cada un, cal é o noso ámbito e onde están as achegas que podemos facer. E en política, vin que non son útil e que non estou cómodo. A mercadotecnia é moi importante neste mundo, quérense satisfacer todas as tendencias que hai dentro do partido… Agora, tento estar onde hai que estar, iso é a militancia, facer ruído e dar voz, como sexa posible, a foros que non teñen voz. Gustaríame que non terminase o choque e non o apoiarei, pero a xente está moi cansa e non me sorprenden as actitudes violentas que poden ocorrer, porque os políticos están a tomar decisións que non responden á opinión do pobo. É algo terrible, porque son as persoas que o propio pobo puxo aí. É o movemento social o que debería guiar o rumbo do mundo, pero desgraciadamente non é así.

Recibiu o Premio Xarmenta en 2005 polo seu defensa do galego. Que é para ti o galego?

A miña terra é a miña nai, a lingua dos meus pais, crecín nesa cultura. É un aceno de identidade de todos os galegos, pero hai sectores que o trataron moi mal, en concreto o pp rexeitouno en momentos decisivos. Agora estamos nun deses momentos: conseguimos avanzar un pouco e unha vez máis lle tiraron pedras. A lingua materna estaba a facer o seu oco en diferentes ámbitos, especialmente no cultural, pero na educación imponse o galego e comezaron con este tipo de ataques…

Sendo un actor coñecido e respectado, como che leva a xente cando tómache como referente das reivindicacións sociais, dunha lingua, dun pobo…?

Trato de xestionalo con cautela e da maneira máis razoable posible, porque é perigoso, tanto para min como para os que che consideran referentes, porque ser referentes sempre é perigoso. Crer en algo ou en alguén a cegas é perigoso, as idealizaciones non son boas e o pensamento crítico enriquécenos, analizando as características positivas e adversas e dando os pasos de maneira consciente. Eu mesmo intento relativizarlo todo, ser prudente, aínda que non sempre o consigo e ás veces non transmito a mensaxe como me gustaría, sempre hai que ter coidado. En xeral, diría que defendín cousas que me parecen socialmente xustas, e a miña intención non é atacar a ninguén, senón ser coherente co meu pensamento.

Es un dos produtores da produtora ZircoZine. Cal é a súa filosofía?

Realizamos proxectos con xente da nosa contorna, con xente de confianza, coa intención de contar historias de Galicia e mostrar o seu talento. Ademais, normalmente trátase de películas que están fóra do circuíto comercial e por iso é maior o esforzo, colaboramos con outros produtos para dar a oportunidade a proxectos máis audaces: Os fenómenos, 18 comidas, Crebinsky… Somos unha pequena produtora e o noso obxectivo non é facer negocio, senón apostar por pequenas películas e persoais. Iso implica ir máis aló da implicación empresarial, porque non son películas economicamente rendibles, pero son películas á vez, historias a contar.

Parece que en tempos de crises a cultura adoita ser un dos máis castigados, non é un sector estratéxico?

Por unha banda, podo entender que a cidadanía se ocupe de cousas máis importantes, como o non desafiuzamento, pero tamén é certo que a industria da cultura é unha industria moi forte, que move moitos postos de traballo, e iso non sempre se conta con transparencia. É unha familia numerosa, que vive da cultura, entre elas o cine, e debería ser un sector a ter en conta. No noso caso, agora imos empezar a ver como a subida do IVE vai afectar á produción cinematográfica española, que xa antes estaba moi mal. Están a pechar as produtoras porque xunto ás decisións de subir o IVE non hai política doutro lado, como os incentivos fiscais para atraer investidores privados; non temos ningún apoio e a industria estadounidense ten o monopolio da distribución.