Hoxe en día hai moitas razóns para estar contento como vasco. O principal é poder vivir como vascos e para iso as posibilidades son moitas: dunha maneira moderna, con moita calidade e con moita vitalidade. O eúscaro ten á súa disposición a maior parte das ferramentas que necesita o falante na sociedade moderna: na educación, na cultura, nos medios de comunicación, nas novas tecnoloxías… O vasco pode mirar ao futuro con optimismo, porque o pobo do eúscaro segue crecendo e ten ferramentas para a supervivencia, tanto voluntarias como legais.

Pero o vasco non ten suficiente con todo iso. Quen vive en eúscaro en Euskal Herria fala da dor tanto ou máis que da alegría de vivir, da dor que produce o non habelo tido en conta, porque aínda no seu pobo, moitas veces, sente marxinado, insultado, menosprezado, desprezado, utilizado…

Por exemplo, cando o ertzaina da porta de entrada ao Parlamento Vasco non pode responder en eúscaro, cando o ertzaina da rúa está a provocar por falar en eúscaro (nin que dicir dos demais policías de todas as cores), cando hai que devolverlle ao neno o que o médico lle di, cando o Goberno de Navarra ou o de París néganse as recomendacións lingüísticas europeas, na reunión escolar, no traballo, cando a Constitución española…

A comunidade vascoparlante é clave na súa evolución, pero a sociedade vasca vai condicionar o seu desenvolvemento. E, a día de hoxe, esa sociedade impulsa o eúscaro de forma voluntaria e legal. Comunidade, sociedade, vontade e lei, é o cuarteto imprescindible do desenvolvemento lingüístico. O repaso histórico dinos que o pobo do eúscaro avanzou –polas cifras da CAV– e que o territorio do eúscaro está a perderse –en Iparralde cada vez é máis vulnerable, en Navarra atópase impotente e perde territorio–.

Conclusión: repolitizar o eúscaro é imprescindible. Politizar non significa senón que aínda necesita un gran impulso político.

Con que obxectivo? De face á lei: Chegar ao impulso político actual da CAV no País Vasco Norte e na Comunidade Foral de Navarra; na CAPV, nos próximos 15 anos, para materializar os saltos irreversibles do coñecemento ao uso (as cifras deben acordarse entre expertos e políticos). Sen dar pasos lexislativos significativos en Navarra e Iparralde, a situación preséntase moi complicada, non hai que ser sociolingüista para darse conta. Tendo en conta as forzas dos euskaltzales en Navarra e Iparralde, é imprescindible que os poderes públicos da CAV tomen en consideración a toda a comunidade euskaldun e multiplicen a súa relación e compromiso.

É conveniente manter permanentemente unha dialéctica aberta entre a sociedade e os vascoparlantes. A sociedade vasca –salvo algúns sectores relevantes–, en xeral, é favorable ao desenvolvemento do eúscaro. Pero sobre todo é castellanoparlante, e desde a comunidade dos vascos hai que informarlle de cal é a nosa saúde e a nosa situación, e cales son as nosas necesidades. O eúscaro necesita axuda, pero desde a sociedade –poñamos partido, medios de comunicación, centro de traballo…– nunca se van a dar pasos para euskaldunizar á sociedade, porque o castelán non necesita o eúscaro. O vasco ten que ser o protagonista.

Chegou a hora de que desde a comunidade fágasenos chegar unha mensaxe clara á sociedade: así temos festa (Navarra, Ipar Euskal Herria) ou necesitamos máis, si non nos imos a pasar mal (CAV). Isto é basicamente o que manifestou a multitude reunida polo Consello o pasado 1 de decembro en San Sebastián. No mellor dos casos, para que a situación sexa saudable, é imprescindible que o eúscaro gañe masa crítica e territorio aos poucos. Chegou a hora de que entre as institucións e a comunidade do eúscaro cheguemos a unha forma de relación que non coñecemos até agora. Innovación, debate, respecto e colaboración. Velaquí o bo cuarteto para partir.

Na CAV, no 30 aniversario da Lei do Eúscaro, tramítase co cambio de lei? Non está claro. Pero está claro que, desde o ámbito actual, pódese facer moito máis. A gran maioría do novo Parlamento Vasco dá a posibilidade de profundar. O que a comunidade vasca esixe á sociedade e ás institucións é que agora hai que ver como vai canalizar a resposta dos poderes públicos. A nova relación e a nova situación son posibles. Máis aínda, son necesarias.