Os malos datos do paro volveron a dar a alarma unha vez máis en outubro, o que non fixo máis que empeorar a tendencia dos últimos doce meses. Algunhas das afirmacións que até agora se aprobaron sobre o mercado laboral no País Vasco son unha incógnita.

1- En Hego Euskal Herria os datos de paro son mellores que en España.

A taxa de paro no Estado español sitúase no 25,05%, mentres que en Hegoalde sitúase no 15,35%, case dez puntos por baixo. Son datos do Instituto Nacional de Estatística, homologables a outros países europeos.

Pero se nos fixamos na tendencia, os datos non son tan positivos. Por exemplo, nos últimos doce meses o número de parados rexistrados nas oficinas de emprego da zona subiu un 16,9% e en España o dato é moito menor, un 9,75%.

A crise golpeou con atrasos os territorios vascos no sur do Bidasoa, e as contusións están a notarse agora. O aumento de parados en outubro é o peor rexistrado nos últimos catro anos –5.255 parados máis– e debemos remontar ao desolado outono de 2008 para coñecer estas cifras –nese momento rexistráronse 7.816 desempregados máis–.

En España, pola contra, os datos foron mellores que o pasado mes de outubro para a consolación dun tillado. O descenso do número de ocupados foi tamén un punto e medio inferior ao rexistrado no País Vasco no último ano.

“Estivemos cinco anos durmindo –dicía Adrian Zelaia nunha entrevista con Argia–, si non reforza continuamente o diferencial, pono en perigo”.

2- En Ipar Euskal Herria o paro non é un problema tan grave.

Segundo os datos do instituto francés de estatística, a porcentaxe de desemprego en Iparralde é cinco puntos inferior ao de Hegoalde, onde se rexistrou un descenso interanual. Con todo, a Cámara de Comercio e Industria de Baiona acaba de publicar un panorama pouco escuro.

En Lapurdi, Zuberoa e Baixa Navarra destruíronse 500 postos de traballo no primeiro semestre de 2012. En total, 20.800 persoas buscan emprego en Iparralde –un 14,2% máis que en ningún caso–, unha terceira parte leva máis dun ano nesta situación. Entre os mozos, o paro subiu un 16% e entre os maiores de 50 anos aumentou un 25%. “Non é unha visión encantadora”, recoñeceu o presidente da Cámara, Ander Garreta.

3- Paro en Euskal Herria

É similar á media europea.

O observatorio socioeconómico Gaindegia explicou que estamos á altura dos países máis desempregados, só por diante de Grecia, España, Cataluña, Letonia, Portugal e Irlanda.

Gaindegia, pola súa banda, comparou os datos de Euskal Herria cos de Eurostat. No conxunto do País Vasco, incluídas as estimacións de Iparralde, a taxa de paro sitúase no 14,9% e na UE-27 no 10,5%, o que supón unha diferenza de 4,4 puntos. En 2009 a diferenza entre ambos era só uns poucos decimais. Euskal Herria está cada vez máis lonxe dos datos da Unión Europea.

4- O peso da industria serve para manter o mercado laboral.

Cando estalou a burbulla inmobiliaria no País Vasco o Valor Engadido Bruto da construción era do 9,82%, mentres que o da industria era de case o 27% (datos que se poden ver na aplicación Atlasa.net), o que amorteceu dalgunha maneira o fluxo de parados.

O flotador comezou a baleirarse. Segundo os últimos datos facilitados polo Ministerio de Economía español, o sector con maior perda de emprego despois dos servizos foi o da industria, concretamente en outubro rexistráronse 955 parados máis en Hego Euskal Herria e volvemos ás cifras de 2009, cun total de 34.881 desempregados.

O ano 2009 foi moi malo para a industria vasca pola catarse da crise mundial: A industria perde case 24.000 empregos na CAPV, segundo Eustat, o que supón un descenso do 9,9%; nas comarcas máis industrializadas (Duranguesado, Alto Deba...) O emprego industrial sufriu un descenso do 12%. O desastre debeuse á dependencia do sector das exportacións, que baixaron un 24% en 2009 respecto ao ano anterior.

Un fenómeno similar podería suceder nun momento no que o crecemento económico dos principais países europeos é moi baixo. O Goberno Vasco ha anunciado no seu boletín Koiuntura Dei-dá que a industria vasca experimentará un descenso do 3,5% o próximo trimestre e que non se recuperará até finais de 2013.

Este dato, xunto coas medidas contra os traballadores que se están adoptando en varias plantas, como os posibles despedimentos de Gamesa en Navarra, apuntan a que a industria non vai ser capaz de manter un mercado laboral sólido.

5- Necesítase flexibilidade para acabar co desemprego a medio prazo.

O Goberno de Mariano Rajoy reiterou esta lema na primavera de 2012 para xustificar a reforma laboral, incluso os representantes da patronal, e puxo en cuestión a palabra “flexiseguridad”: “A contratación fixa é moito máis fácil. A lexislación dificulta a contratación temporal” dicía Eduardo Zubiaurre, entón presidente de Adegi, coa reforma laboral.

Pero despois de oito meses os contratos temporais apenas se reduciron e seguen representando o 92,4% do total dos contratos.

Un dos aspectos máis criticados da reforma laboral foi a desprotección dos traballadores nas negociacións colectivas. Si non se chega a un acordo no prazo de dous anos, aplícase o convenio xeral do Estado español e xa está; iso suporía peores condicións laborais e máis despedimentos.

Así mesmo, segundo datos facilitados polo Consello de Relacións Laborais da CAV, en Araba, Gipuzkoa e Bizkaia aínda hai 423.000 traballadores sen renovar o seu convenio, tres de cada catro traballadores. En Navarra, segundo CCOO, hai 110.000 traballadores nesta situación.

6- Aos mozos aínda queda o “colchón” da familia.

A taxa de paro xuvenil incrementouse de forma constante. Segundo datos facilitados polo Instituto de Estudos Económicos, en Euskadi o 34% dos mozos non ten traballo e en Navarra o 29% non o ten.

Esa fractura fixo que moitos mozos teñan que sobrevivir coa axuda dos seus pais. Con todo, a partir doutros indicadores parece que isto tamén está a cambiar:

A enquisa de condicións de vida que anualmente realiza o Instituto Nacional de Estatística en Navarra arroxa cifras alarmantes: As 11.730 familias teñen dificultades económicas para chegar a fin de mes, o dobre que o ano pasado. Un total de 101.763 persoas en paro en Hego Euskal Herria non perciben ningún tipo de axuda nin subsidio e cada día son desafiuzadas 17 familias por non poder pagar a hipoteca. En España hai 1,7 millóns de fogares nos que todos os seus membros están en paro.

Esta serie de datos pon de manifesto que o problema do paro é moito máis xeral e que ese apoio familiar ou “colchón” está a acabarse cos mozos desempregados. De feito, en moitos fogares as pensións son o único ingreso fixo e iso estase reducindo como consecuencia da reforma das pensións de Zapatero de 2011.

7- O aumento do PIB mellorará o mercado laboral.

En canto coñecéronse os datos do paro de outubro, Aralar solicitou que non se vinculase a creación de emprego co simple aumento do Produto Interior Bruto.

A teoría empírica do economista Arthur Okun apunta a que para manter o emprego, o PIB debe crecer un 3%. Pero, por exemplo, como se pode entender a creación de 171.000 empregos en Estados Unidos en outubro, cando o crecemento do PIB apenas chega ao 2%? Non terá nada que ver que Barack Obama realice durante este ano electoral uns investimentos públicos tremendas para fomentar o emprego?

Para facer fronte ao desemprego é imprescindible a vontade política, non o aumento do PIB.