Tiveches un ataque ao corazón no verán, un susto!

Non o crea. Bo, foi un susto para os de á beira, non para min. Cando cumpras os 80 anos, claro! En certo xeito chegas á fronteira. Doutra banda, hai moitos anos que sufrín un ataque ao corazón, antes de agora. O que tiven no verán non foi un susto, senón unha incomodidade. É un susto que poderías morrer! Non quero mostrarme heroico nin indiferente, pero en realidade hai que chegar a certa idade e ter en conta a morte. Non son masoquista para nada, se algo me dá un susto, asústame unha morte dolorosa. As enfermidades cardíacas non adoitan ser dolorosas –hai de todo, por suposto, todos os gustos tamén–, pero, xa lle digo, non adoitan ser dolorosas. O inferno que tiven durante o verán non foi doloroso, pero si moi grave, xa que te dás conta de que estás a morrer, que vas, que che queda o reloxo... É difícil de explicar e prefiro que si non tes experiencia, ja, ja.

Moitas grazas. Ja, ja, ja.

Sexa como fose, no momento de morrer, o lugar onde aparece é o bebé. El tamén faiche baixar constantes de vida e axúdache a aceptar a morte con tranquilidade. Xa dígoche, non son un heroe, nin son máis valente, nin máis covarde que ninguén, son un de moitos, como todos os demais, e ves que che vén a morte, pero vén dunha maneira miserable, digna de sufrimento… De maneira aceptable, quero dicir. Por suposto, hai unha pequena treta, aínda que non somos do todo conscientes. Nunha situación crítica, os médicos non fan máis que axudarche: proporciónanche unha chea de calmantes e o que a ti che parece un acougo non é, en definitiva, senón o resultado dun tranquilizante. Ao susto, pois, os de á beira, que polo xeral non teñen tranquilizantes, jajaja, jajajajajajajajajajajajajajajaja. Pero vostede está farto desas sustancias prohibidas, da morfina ou da outra. Por fin sorrí vostede! Estás a piques de morrer? Si, pero iso ocorre mesmo na familia máis nobre.

No hospital, pronto empezaches a traballar.

Si, pasei máis de quince días no hospital. Despois da gravidade do primeiro momento, cando estaba na unidade de observación, baixo tratamento, non facía máis que ler e andar pola habitación. Entón díxenlle á miña muller: “Marta, trae un par de cadernos, véñenme ideas á cabeza e quero traballalas”. E iso é o que fixen. Por unha banda, estou a facer unha ópera, pero estou a esperar a que o libretista déame algúns materiais. Por outra banda, tamén estou a facer unha obra de cámara pequena, e estou contento.

Lin os detalles da súa biografía nas enciclopedias de aquí e de alá. A creación é o que domina, e aínda o é. Hoxe en día, que incentivo ten? Por que non dicilo: “Fixen o que quería facer. Xa está!”?

Non me canso de crear. Non sei por que, non podería dicirche… Bo, si tivésemos un psicanalista ao teu ao redor, contaríache un conto parecido ao de Caperucita. É dicir, que ao tres meses tiven unha gran frustración, porque a miña nai non me deu suficiente de peito e isto e aquilo, e iso causoume un shock traumático e desde entón debo dedicarme a escribir música continuamente. O que din os psicanalistas, xa sabes... E é posible que non estea equivocado, ja, ja.

“Pode ser”, di. Non é seguro...

Mire, o que lle dixen non é unha mentira, senón unha mentira. Estabamos na casa do arquitecto Antonio Fernández Alba. É un gran amigo. A súa señora é psicanalista. Celebraron unha festa en casa, en honra dun matrimonio psicanalista. Esta muller preguntoume: “Cando empezaches na música?”, “pois non o sei. Sempre me vin como músico. Desde nenos. En casa tiñamos o piano vertical, e aos 3-4 anos, puña as garras sobre o teclado e facía ruído. Encantábame”, “Mira, vocación temperá! Iso quere dicir que, de moi pequeno, tivo un gran shock. Non o lembrarás, pero ese choque explicaría a túa imperiosa necesidade de facer música”. Quedóuseme mirando como preguntándome: “Cal foi ese shock?”. Non lles contestei, só sorrinlles, con gusto, e deixamos a cuestión en iso… Iso non o explica todo. Unha parte, unha parte importante, probablemente, pero unha parte. De todos os xeitos, non vou porme en mans dos psicanalistas, o que me provocou o shock foi traído á superficie e poida que perda a vocación. Isto é o que lle ocorreu a un amigo meu. El tamén ten historia…

Que é o que ves?

Que con moito esforzo, e non sempre en paz e bo facer, fixen o que quixen. Quería ser músico, compositor, e fixen unha obra acorde a esa vocación. Nunca quixen outra cousa. Nin sequera na época en que se quere ser pirata! Quería ser espeleólogo aos 13 anos, pero tiña 13, e acabóulleme a idea. Vexo, pois, que fixen unha obra feita de alegría e de alegría. Non podo prever o seu destino. Quen sabe. Desexaría que a miña obra durase cando me morrese, e desexaría, ao mesmo tempo, que fose útil aos demais. Ao mesmo tempo, espero que se xere algún estímulo positivo no espectador que segue o meu traballo neste planeta. Non podería dicirche máis. Seguirei traballando coa cabeza do mesmo pescozo, e probablemente mantereino até despois de morto, pero non podo aseguralo, porque non está nas miñas mans. Fixen o que podía, o que podía…

…
Como dicilo, foi unha experiencia agridoce, como é a nosa vida. De todos os xeitos, necesitábao. Si renunciase a este camiño, acabase mal, viviría amargamente, a xente que me segue non puidese soportalo, estaría sempre desmayado e agresivo e, si ao final non utilizase os meus malos impulsos na creación, quizá –quen sabe– matoume. Non teño ganas de ser o que son.

Como dixo, fixo o que quixo, “a gran esforzo”. Pola contra, moitos pensan que o creador vive á espera de que a inspiración vinga.

Inspiración, pois, por suposto! Pero a inspiración interna ten que saír fóra. Facer un fillo é un traballo delicioso tanto para o home como para a muller. O parto, en cambio, molesta moito á muller. Así é na Biblia. Bo, o mesmo dá que sexa devandito, pero, despois, iso ten que ser unha forma. E esta forma non vénche en balde, nin en balde!

A túa música é a vangarda. Novo. O atonalismo e o serialismo, as formas aleatorias, os experimentos gráficos, as técnicas electrónicas… Que facer por camiños non andados por ninguén, cos xa rotos?

Ao creador non lle é posible. Cando quere facer a súa obra, o creador sente dentro algo que lle promete “isto si, isto non!”. En que repetir o que xa fixo outra persoa? Seguramente o fixo mellor que vostede, porque lle ouviron falar. Si repite o que fixo, é o que está a facer, repetindo o que fixo. Falas por boca doutros, como se adoita dicir. Que achegas? Oxalá quede claro. O que estou a dicir non é unha reflexión, senón unha intuición. Cando estás a crear algo, tes varias opcións. E que elixir? O vivo! E decátasche de que está vivo e séntelo, porque tes o impulso de facelo –e non outra cousa entre varias opcións–. Buscas un sitio onde desbásteche. Cando o atopas, algo se acende e tratas de facelo. Isto sempre –non digo “esforzo”– significa paixón verdadeira no sentido máis xenuíno da palabra. O que estás a facer apaixónache. Pola contra, é mellor que a deixes.

“Apaixónache”. Obsesiónache?

Si, iso tamén está aí, sobre todo si non acertas a primeira vez. Si non acertas nin na segunda nin na terceira, é posible que sexa tan desagradable como unha martelada. Velaquí a mosca zumbando! Que dicía aquel pensador? O instrumento máis útil que podería facer o compositor era a cesta de papel. Así é. Hai algúns compositores que fan o traballo con facilidade. Hai outros que non o fixeron. Un schubert, por exemplo, executou máis de mil obras en trinta e uns anos. Tamén parece imposible estatisticamente, pero fíxoos! Habería que ver si nunha tarde faría tres, e aínda catro, e cinco, todos os seus linderos, é dicir, obras curtas, pero de gran expresividade. Por suposto, si no canto de facer xatos de tres ou catro minutos, fas unha ópera como o Último dos Deuses, necesitas moito máis tempo, sen dúbida! Algúns compositores escriben moito máis fácil que outros, si, pero teñen que ver que obxectivo tiñan.

Cando estás a crear, lembras ao oínte? Como aquel flautista, gustaríalle dar renda solta ao seu público?

Non, non penso niso. Eu fágolle unha oferta, e quen queira seguirame. E o que poida. Dicir “o que pode” non significa necesariamente formación, senón oportunidade de escoitar. Si escribo a destempo unha obra para toda a orquestra, para un piano solista, ou algo polo estilo, sei que a miña música non chegará a un pobo perdido. No mellor dos casos, si retransmíteno por televisión. Non terá moitas oportunidades. Pero estes temas non están ao meu alcance. Iso é o que deciden quen están no poder, a educación que se dá á xente, e o poder, xa o sabemos, sempre estivo, e agora máis que nunca, ligado ao diñeiro. E na salsa de toda a especulación sobre o diñeiro –non hai máis que ver esta situación–, que pode facer o artista? Nada. O artista non entra nesa especulación, o artista, como todos, é unha simple vítima, non ten acceso a ese mundo de poder. E si tivese acceso, si entrase, desaparecería, deixaría de ser artista. O poder é unha actividade contra a creación artística. A sociedade actual, os seus órganos de goberno, non só se atopan nas antípodas da creación artística, senón tamén nas antípodas da propia creación. É imposible conxugar isto co pensamento libre. Non hai maneira.