Os que acoden por primeira vez a Zilbeti din que dubidan de que realmente cheguen a ningunha parte. Partindo de Pamplona, hai que percorrer en coche uns 30 quilómetros até Zilbeti, e na estrada principal N-135, que vai de Pamplona a Valcarlos, a incerteza xorde cando, tras superar as dúas ou tres grandes curvas do porto de Erro, toman a estreita e tortuosa NA-2532 que comeza á esquerda.

Hai que percorrer uns 5-6 quilómetros desde o porto de Erro para chegar a Zilbeti, pero esta curta distancia non afasta a dúbida dos viaxeiros: haberá pobos ao final desta estrada?

Pero o pobo é: A vista dos ollos dos pasaxeiros aparece de súpeto en Zilbeti ao final da última curva. Pequena poboación situada no fondo do val situado entre varias ladeiras (Adi, Tiratun, Arzabal, Lizartxipi...). Aínda que no seu día chegou a ter máis de 200 habitantes, no actual padrón ten uns 50 veciños.

A imaxe bucólica e pacífica de Zilbeti foi rota nestes últimos tempos por un deses conflitos que a miúdo suscita a modernidade. O proxecto de abrir unha canteira de magnesita levantou pos dentro e fóra do pobo, e dificultou as relacións entre os Zilbeti, até o punto de dividir á poboación en dous grupos. Os visitantes poderán ver pancartas coa lema “Non á canteira” e “Zilbeti bizirik” colgadas en varias casas e, si deséxano, preguntar aos aldeáns sobre o conflito, pero todo iso non lles impedirá, polo momento, gozar do que ofrece o pobo: os que queiran achegarse a Zilbeti poden achegarse tranquilamente a buscar o acougo e a unirse á natureza.

Por que a Zilbeti?

O pobo ten dous atractivos para os visitantes: recunchos espectaculares e ambiente tranquilo. Nos últimos anos, estas características atraeron aos turistas até o pobo, onde as casas rurais creadas son un estímulo para achegarse.

Moitos visitantes, sobre todo os que chegan das grandes capitais, achéganse a pasar uns días a Zilbeti. Conta con varios recunchos para coñecelos, máis coñecidos en Internet e de maior importancia, ademais das Orreaga ou Quintoa que lles propoñen os centros de turismo.

Mosteiro

Trátase dun mosteiro de Zilbeti, A Orde, xa que se coñece o edificio románico fundado no século XI baixo a advocación de San Zacarías. Segundo a lenda, San Eulogio de Córdoba visitou o mosteiro de Zilbeti, pero, por datas, isto ocorrería noutro mosteiro máis antigo do pobo e desaparecido, xa que a visita se produciu en 848. A orde vese facilmente, xa que se atopa nun outeiro, no barrio de Goitialde. Chégase ao Zilbeti, ascendendo pola rúa da Estrata. A igrexa de San Bartolomé e o edificio que no seu día é a escola e agora sede da sociedade do pobo, deben deixarse á esquerda e subir unha pouco costa. O edificio está pecho –é particular e os seus propietarios utilízano como almacén–, pero merece a pena achegarse a el e, ademais de aproveitar a bonita vista do pobo, botar unha ollada ao edificio, que conserva algúns elementos da arquitectura románica, como a porta e o rosetón. Encostado ao edificio principal, á esquerda, atópase outro que, ao parecer, foi o hospital de peregrinos, dependente da Colexiata de Zilbeti de Roncesvalles, por onde parece que pasaba o vello Camiño de Santiago, e, máis tarde, a vivenda dalgúns veciños.

O seu pai contaba que a súa tía mezkirita casada con Zilbeti aprendeu a facer licor Benedictine en Zilbeti a principios do século XX. Desgraciadamente, non atopei no pobo outro indicio da receita da famosa bebida que se supón permaneceu tan ben conservada como a fórmula de Coca-Cola.

Na promenadía

Así dicían os vellos do pobo a pasear, e é certo que en Zilbeti, para gozar da natureza, basta con partir por calquera dos numerosos camiños e pistas que se penetran nos montes que rodean o pobo. Por suposto, hai rutas máis coñecidas e outras menos frecuentadas (os carreiros de outrora dos contrabandistas son hoxe moi pechos...). Tamén pasan polos arredores de Zilbeti algúns GR, pero o tres percorridos que elixín son moito máis fáciles de realizar por calquera, nenos, novos e adultos, sen moito esforzo. A terceira delas permite coñecer o núcleo central do conflito xerado polo proxecto da canteira de Antzeri.

Para facer as tres, primeiro temos que ir até a ponte de Kolantxuri: 500 metros, a pé ou en coche. Recomendo que vaia a pé, deixando o coche no pobo. Podemos tomar como referencia o vello frontón do pobo, cun amplo atrio, situado no centro do pobo. Desde a rúa que descende por ela, viramos á esquerda pola pista que discorre xunto ao río até chegar a Kolantxuri.

O primeiro camiño levaranos até o collado de Lizartzu, xunto ao arroio de Lizartzu. Para ir por aí, pasamos a ponte de Kolantxuri e viramos á dereita. Alí teremos que cruzar outra ponte, e a partir de aí poderemos dar un bonito paseo, un pouco longo –3,75 quilómetros até o collado de Lizartzu–, con algunhas curvas e pendentes pronunciadas e outras máis suaves e sempre entre haxas.

As tres bordas

O segundo camiño conduciranos a tres bordadas pola pista que pasa a ponte de Kolantxuri e ascende á esquerda. A pista é de cemento até a segunda borda. A primeira, a de Lenko, a 450 metros de Kolantxuria, conta con dúas casas rurais adaptadas tamén a persoas con dificultades de mobilidade. É un lugar tranquilo e tranquilo onde descansar. A seguinte é a borda de Piarres ou Kanuto, a 625 metros de Kolantxuria, e desde a súa altura pódese ver moi ben, mirando á esquerda, o outeiro de Antzeri, que se desgastará si realízase o proxecto de magnesita. Na última borda, en Eñaut, a un quilómetro e medio de Kolantxuri, vivín eu mesmo de neno, ata que a miña familia se mudou ao pobo en 1962. A partir de aí vai o camiño máis clásico para subir ao monte Adi (hai moita información en Internet sobre os carreiros de subida ao Adi, colocada por grupos de montañeiros).

Antzeri

O terceiro camiño tamén parte de Kolantxuri, pero no canto de cruzar a ponte debemos seguir a pista que chega do pobo, a esquerda, á altura do río Leñari. Seguindo este camiño, penetrámonos durante un bo intre na zona que elixiron para a canteira de Antzeri. Despois duns 800 metros de Kolantxuri, veremos unha mouteira que marca o límite do coto de caza. Aquí comeza a zona elixida para a realización da canteira. Un pouco máis adiante, despois de percorrer uns 75 metros, tomamos un carreiro á dereita e vemos o manancial de Tirapelar. Volvendo ao camiño principal, e a 2,75 quilómetros de Kolantxuri, atópase a pista aberta para as sondaxes do proxecto de canteira. Até aquí alcanzaría a canteira. O terreo elixido para realizar a canteira é fundamentalmente o da marxe esquerda da pista. Se aínda non nos cansamos, podemos seguir pola pista principal e, tras descartar o primeiro cruzamento, no segundo viraremos á esquerda até chegar ao límite do Kinkto (a 3,35 quilómetros de Kolantxuri). Desde aquí veremos a paraxe elixida para construír o túnel da zona de Olaberri.