A orixe do soño da paz, os primeiros pasos imprescindibles para a resolución do conflito, a firma de acordos sen abordar de raíz, a paxarela pactada antes… Tras recoñecer que as FARC e o ELN non poden conseguir a vitoria militar e que o Goberno de Colombia non pode acabar coas guerrillas, as conversacións que se están levando en Noruega suscitan opinións sobre Colombia. Aínda que os movementos civís han considerado a iniciativa como un fito para a desactivación da violencia, temen que outros problemas poidan sobrevivir. “Sen xustiza social non hai paz” pódese ler nas paredes cheas de tinguiduras da zona vella de Bogotá.

Durante o oito anos de goberno de Álvaro Uribe xeneralizou a “paramilitarización” do Estado de Colombia. Os conceptos e estruturas de entón seguen vixentes: Guerra política e xudicial contra calquera ao que se lle note o ton de “brazo político dos terroristas”, e recoñecemento das intervencións militares no exterior, por non mencionar algunhas actitudes clementes cos narcotraficantes e terratenientes aliados. “Santos quere pasar á historia como presidente da paz, superando o problema da guerrilla para volver gañar as eleccións de 2014. O cambio de discurso notouse desde o Goberno de Uribe e a presión internacional en materia de dereitos das persoas reduciuse considerablemente. Pero a frecuencia das agresións non se acougou”. As palabras son de Lorena Rodríguez, voluntaria das brigadas de paz que traballan en zonas perseguidas. A depuración dos corpos militares e a rebaixa drástica dos gastos para a seguridade serían, ao seu xuízo, as primeiras claves para o achegamento á normalización, as desculpas sinceras e o procesamiento do ex lehendakari Uribe.

Escoitar voces indignadas

Durante as primeiras conversacións nA Habana, as explosións, as detencións e as emboscadas e as noticias non deron ningún paso. Por todas partes víase a tremenda presenza do exército. Tamén había ambiente en Bogotá: folgas nas universidades, asembleas, manifestacións… O cinco mil delegados das organizacións indíxenas ONIC tiñan un congreso de toda unha semana nun barrio popular da capital. O conselleiro de ONIC, Luís Evelis Andrade, considera que “pór distensión nos nosos territorios sería un pracer. Os indíxenas estamos no centro do lume cruzado, ademais de ser rexeitados en programas educativos e sanitarios. Nós dicimos que o 95% dos falecidos non son por balas, senón por estado de sitio e desnutrición, porque non podemos realizar as actividades de forma habitual, no cultivo, na mobilidade, na caza. Coa reparación da equidad económica chegariamos á profundidade da paz, porque a guerra non está á marxe desta realidade”.

Pola súa banda, o representante do movemento Marcha Patriótica, David Flores, considerou que as conversacións son unha "ocasión histórica", aínda que augurou "dificultades". “Quen pensan que as FARC se enredarán no show de entrega de armas e desmovilización equivócanse. A clave do éxito das conversacións radica no respecto mutuo, na blindaxe posterior á guerra. As raíces da loita armada materializáronse na falta de democracia e os dereitos constitucionais aínda hoxe séguense arruinando”. É o día seguinte á xornada de protesta nacional do 12 de outubro, e Flores confirmounos que o Goberno de Santos segue resistindo a represión. "O obxectivo desta xornada de protesta era reivindicar a amplitude da axenda para acabar co conflito e contabilizáronse centos de detidos e feridos. Todo o pobo quere chegar á paz, pero, a que están dispostas as elites a ceder? O fracaso dos intentos de chegar a outro escenario sempre respondeu a unha razón principal: que os que están no poder non queren cuestionar as súas vantaxes”.

Na sombra de moitos rumores mediáticos e diplomáticos, dise aquí e alá que a implementación dos acordos pode tardar moito. A pantasma da masacre que sufriu o partido próximo ás FARC Unión Patriótica segue vivo e as preguntas seguen no aire: que tipo de reinserción ofrecer aos guerrilleiros? Como abordar a reforma agraria, o retorno dos millóns de refuxiados desprazados, a repartición de terras, as remodelacións dos tratados TLC e Plan Colombia? Os resultados das eleccións presidenciais que se celebrarán o próximo mes de novembro en EE. UU. influirán, segundo os expertos, en resolver ou estreitar o nó, o mesmo que a vitoria do venezolano Chávez. “Ese é o noso drama, que os estraños teñen máis peso que nós nesta Locombia que nos regala riquezas naturais prósperas” di Nelson Uriarte, militante de diferentes colectivos: “Os colombianos e colombianas que estamos en dinámicas comprometidas temos que chegar á unidade para construír a paz e conseguir xustiza”.