Sabemos cal é a fotografía real da política vasca, polo menos máis real que a obtida en 2009. Despois de tantas enquisas, previsións e críticas, a cidadanía tomou a decisión. Por unha banda, a vitoria do PNV na pugna entre EH Bildu e EH Bildu foi clara e contundente para o PNV. Seis escanos, esa é a diferenza. Por tanto, esclareceuse unha das principais incógnitas destas eleccións presidenciais. Doutra banda, este parlamento será o máis nacionalista dos últimos 25 anos, xa que o PSE e o pp sufriron un forte retroceso.
Iñigo Urkullu será o lehendakari do Goberno Vasco na próxima lexislatura e a el corresponderalle xestionar a crise económica, a pacificación e a soberanía do Executivo vasco. Estas tres áreas foron citadas na noite do domingo, respectivamente. Para iso, terá que chegar a acordos e non terá poucas opcións, pode aproveitar case calquera combinación cos demais partidos para lograr maiorías absolutas ou complicar as aritméticas da oposición.

Gran auxe da esquerda soberanista

Si compárase coas anteriores eleccións ao Parlamento, a maioría das forzas descendeu en número de votos -tamén nos escanos, claro, pero é un dato que desfigura a ilegalización da esquerda abertzale–. Tanto o PNV como o pp baixaron de forma similar (-16.000 euros) e o PSE baixou de forma desmesurada (-106.000 euros). No caso de EH Bildu, o crecemento foi espectacular. Se temos en conta como instrumentos de medida os votos nulos de EA, Aralar e esquerda abertzale, a coalición soberanista ha sacado 77.000 máis.

Con todo, facer comparacións só nestes parámetros pode resultar enganoso. Fronte aos espectaculares resultados obtidos polas forzas independentistas nas eleccións forais e municipais de maio de 2011 e nas eleccións españolas de novembro, EH Bildu non subiu, e o PNV si o fixo. Os jeltzales lograron unha renda de 40.000 votos sobre Amaiur e nesta ocasión rexistráronse 107.000 votos máis que o PNV. O obxectivo de EH Bildu era ser o primeiro partido da CAV nos escanos, presentouse como alternativa e é evidente que non o conseguiu.

A acumulación de forzas parece que chegou ao seu punto álxido, e talvez agora expóñase a necesidade de orientar outras estratexias. No estudio de EiTB, o representante de EA Rafa Larreina fixouse nos que se abstiveron, “aí temos o camiño por diante”, dixo.

Con todo, os resultados son bos para a coalición soberanista, que segue liderando. En Bizkaia e Álava mostrouse forte e en Gipuzkoa non tanto –15.000 votos menos que Amaiur–, pero con resultados dignos. Moitas lupas colocaron en Gipuzkoa estes resultados como reflexo do que pensan os cidadáns sobre a xestión de Bildu. Quizá se poida ler nesa clave que o PNV se impuxese nalgunhas localidades nas que se discute o tema dos residuos, e que nos catro municipios con porta a porta apenas haxa movementos de esquerda soberanista.

Os excelentes resultados do PNV en Gipuzkoa, e tamén no resto de territorios, non foron tanto á conta de EH Bildu, sobre todo parece que foron a costa do PSE e do PP, e que a abstención non influíu nesta ocasión, achegándose así aos resultados que historicamente obtivo.

Urkullu utilizou un discurso moderado para tratar de buscar centralidade e insistiu na necesidade de facer unha boa xestión. Ao parecer, algúns cidadáns viron no PNV unha maior garantía de seguridade para facer fronte á crise.

A oportunidade de fortalecer a paz

O lehendakari, Iñigo Urkullu, afirmou que fai falta "acordos amplos, plurais e estables", pero iso pódese entender de moitas maneiras. A repartición de escanos no Parlamento Vasco fai innecesario que o PNV empece a chegar a un acordo de goberno ou a un acordo de lexislatura para a formación dun Goberno vasco. Basta con chegar a un acordo sobre temas concretos cuns e outros partidos.

Pero tampouco lle convén andar só polo deserto, xa que a calor da crise pode acabar queimando, por iso engadiu a palabra “estable” á frase. Outra cousa é como se materializa esa estabilidade; o PNV é artista nese xogo político e seguramente terá fórmulas na cabeza.

A prioridade para Urkullu é superar a crise. Con todo, a crise económica non pode deixar de lado a principal necesidade que tivemos en Euskal Herria nas últimas décadas, a paz e a normalización. Estas eleccións ao Parlamento Vasco celebráronse con gran normalidade por primeira vez en moitos anos. ETA decidiu o ano pasado abandonar a loita armada e a esquerda abertzale ha saído da ilegalización –aínda que, non o esquezamos, o seu candidato “natural” a lehendakari segue no cárcere–.

Creouse unha oportunidade única para dar un novo impulso á paz, e os partidos que queren percorrer ese camiño son os que dominan o Parlamento. A falta de entendemento entre o PNV e EH Bildu neste ámbito sería incomprensible para a maioría da cidadanía vasca. Sen dúbida, EH Bildu vai aproveitar os seus 21 escanos para que este tema estea na axenda de maneira constante.

Por unha banda, o Parlamento Vasco pode ser o estímulo para activar o segundo punto de Aiete, que ten que ser unha das principais funcións do Executivo central para mobilizar ao diálogo con ETA. Doutra banda, temos unha institución importante na que están representadas todas as forzas. Pódense pór en marcha mecanismos para avanzar na memoria, a convivencia e a reconciliación a través de relatorios, comisións ou o que sexa.

Outra cuestión é a que se refire ao tema da soberanía. Os partidos abertzales controlan case dous terzos do Hemiciclo de Vitoria-Gasteiz –48 escanos abertzales e 27 constitucionalistas–, e sería lóxico que aproveitasen a oportunidade para conseguir máis soberanía, pero ese consenso está lonxe, polo menos tras escoitar o que se dixo na campaña electoral.

EH Bildu falou claro de ser un “Estado libre en Europa” e tendeu a man ao PNV para conseguilo. Urkullu fala de soberanía “compartida”, de lograr un novo status político en 2015, e para iso primeiro da reforma da Constitución. Por tanto, nin no fondo nin na superficie únense ambas as forzas para fixar unha folla de ruta.

No entanto, o tema da soberanía vai estar sobre a mesa nesta lexislatura, sobre todo pola influencia de factores exóxenos. As eleccións catalás e o proceso que se vai a abrir no Principat, como o referendo de Escocia de 2014, van crear necesariamente un ambiente de debate soberanista.

Risco de restricións

Evidentemente, o resultado destas eleccións non foi o mellor para facer fronte aos recortes desde as institucións, o PNV pode buscar o apoio do pp ou do PSE, aínda que sexa inevitablemente, para introducir tesoiras.

No Consello de Finanzas coñecerase como están as contas do Goberno Vasco, como as xestionou o Goberno de Patxi López, e o PNV cre que o buraco pode chegar aos 1.000 millóns de euros. Neste sentido, Urkullu explicou en varias ocasións que se chega ao Goberno Vasco deberá facer recortes, pero puxo varias liñas vermellas: sanidade, educación e servizos sociais. Non se farían recortes nestas materias. Pero iso dio o que apoiou os recortes do Goberno de Zapatero no Parlamento de España. Terá que facer cribles as súas palabras con feitos.

É sabido que os puntos de vista de EH Bildu e PNV son moi diferentes e ás veces case antagónicos nalgúns aspectos da sociedade, especialmente no tema das grandes infraestruturas. Os jeltzales consideran imprescindible a construción do TAV, e mostráronse dispostos a adiantar unha cantidade de diñeiro do seu peto para que o Goberno Vasco non se paralice esta obra. Con todo, non aclararon como se pode conciliar isto co feito de que non se fagan recortes que poidan afectar á sociedade.