Si unha das virtudes do xornalista ten que ser fácil de entender, deberiamos expresar o Carbon trade ou a compravenda de carbono cun conto malo.

Había unha vez un home rico que fixera un tesouro espantando a todos os demais cidadáns. As rúas estaban cheas de auga por culpa do sistema que levaba o cacique, ao principio encheuse o dedo, logo até os nocellos, até os xeonllos… Os representantes políticos decidiron que había que facer algo porque a xente estaba moi preocupada. Despois de longas e soporíferas discusións, atoparon a solución: o causante da contaminación para que solucionase o problema que pagarían con diñeiro. O cacique cobrou por “canalizar o problema” no canto de pagar os danos da inundación e afastou a fábrica no río á localidade máis alta. Desde entón, todos os veciños e veciños están baixa a auga, aumentou a angustia e o cacique pide máis diñeiro para “canalizar o problema”.

O sistema foi explicado pedagógicamente por Anni Leonard, autora da famosa The story of stuff (A historia das cousas), no famoso vídeo The story of Cap & Trade, resumido por Net Gertu en 2009. Este verán a organización Carbon Trade Watch mostrou os resultados da operación “Castelos no aire: O Estado español, os fondos públicos e o mercado de carbono da Unión Europea”.

Ante o grave cambio climático provocado pola sociedade industrial, en lugar de tomar medidas para frear o cambio climático, as autoridades dos países ricos han creado unha nova liña de negocio impulsada polos lobbies corporativos e dotada de complicadas normativas. Á fin e ao cabo, o aumento da contaminación que está a cambiar o clima foi brutal... e a recadación dos impostos dos cidadáns deu novos beneficios aos contaminantes.

En 1997, coa aprobación do Protocolo de Kyoto, as grandes corporacións conseguiron que o mercado de emisións contaminantes, fundamentalmente o carbono CO2, plasmásese en dous mecanismos. Por unha banda, cap and trade, que é o tope máximo e o intercambio de contaminación. Doutra banda, as compensacións, seguir contaminando aquí a cambio de reducir emisións noutras zonas. Así xurdiu un novo artigo de compra-venda, o carbono. Comercio... e especulación.

En Europa, o Protocolo de Kioto materializouse en 2005 no Regulamento da Asociación Europea para o Comercio de Emisións (RCCDE) nas súas siglas en inglés EU-ETS. Segundo a análise elaborada por Beatriz Martínez e Tamra Gilbertson para o observatorio independente Carbon Trade Watch, “a verdade é que na Unión Europea as emisións están a aumentar e o sistema non conseguiu os seus posibles obxectivos, pero ofreceu oportunidades de negocio ás industrias máis contaminantes”.

Si en 1990 deuse a España un 15% máis de dióxido de carbono, para 2007 incrementouse nun 53%. O peor, ademais, para chegar a iso é que a administración de Madrid gastou 750 millóns de euros en mecanismos de compensación. Os cidadáns pagan e as empresas cobran: Arcelor Mittal sacou 263 millóns de euros á operación, o porteiro Cemex 210 millóns, Repsol 105 millóns, Cementos Portland Valderrivas 97 millóns, etc.

Coa bendición das autoridades

O sistema de comercio de carbono EU-ETS agrupa a 30 países e 11.000 fábricas, entre elas centrais eléctricas, refinarías de petróleo, siderúrxicas, cementeiras, etc. A eles calcular e concedido unha serie de créditos ou autorizacións de contaminación que poden vender ou comprar entre si ou compensalos con investimentos en enerxías renovables en países remotos. En breve, bancos e entidades financeiras sumáronse á compravenda destes permisos de vertedura.

Para adaptar as normas europeas, o Goberno español lanzou o Plan Nacional de Asignación (PNA). O seu coordinador foi Arturo González Aizpiri, home de Repsol. Na redacción do plan participaron as principais compañías dedicadas á enerxía, a siderurgia, o cemento, o vidro e o papel, e non un representante da sociedade civil. As súas actas permanecen secretas até hoxe.

O dossier de Carbon Trade Watch denunciou que no plan español os industriais conseguiron esaxerar os seus permisos de contaxio aproveitando o quecemento económico previo á crise. España estaba inmersa na festa de formigón, construíronse 5.000 quilómetros de autoestradas en dez anos, aeroportos, máis casas que en ningún outro lugar, xigantes expositores de todo tipo... Tras o estalido da burbulla, a marcha da industria quentouse, as grandes compañías puxeron á venda os permisos concedidos a gran escala.

Arcelor Mittal proclamouse campión do ranking de rendementos do mercado do carbono no ano 2000. En España, entre 2008 e 2011, obtivo 18 millóns de licenzas gratuítas por uso da Policía Nacional. En toda Europa calcúlaselle un excedente de 97 millóns de permisos, calculando a prezos de mercado os que custan 1.600 millóns de euros. Arcelor Mittal en Bruxelas e Estrasburgo dedícase á fabricación de lobbies coa ameaza de pechar a usina e deixar na rúa a miles de traballadores.

A segunda e cuarta lista compona dúas compañías cementeiras: Á rama española do mexicano Cemex calcúlanselle 210 millóns de euros de beneficios por vendas de carbono e a Cementos Portland Valderrivas, que quere queimar residuos en Olazti, 97 millóns. Entre os dous, Repsol obtivo uns beneficios extraordinarios de 105 millóns de euros en concepto de capital social.

Para que a operación se completase ben, foron necesarios tres elementos. Por unha banda, deixar o deseño da estratexia a disposición das corporacións con maior enerxía, cemento e actividades contaminantes en xeral. No Fondo Español de Carbono están todos, desde Endesa e Iberdrola, pasando por Repsol, Gas Natural, ou Cepsa e a asociación de porteiros Oficemen.

En segundo lugar, recorreuse aos países máis desfavorecidos á hora de ligar as compensacións de emisións. Hai que ter en conta este tráfico de carbono para comprender moitos dos conflitos do mundo. A poboación lanzouse contra os xigantescos parques eólicos que se construíron en Oaxaca (México), contra os grandes encoros de Chile, construíndo centrais de biomasa en Colombia...

O terceiro pé da operación é a complicidade dos dirixentes políticos que a apoian.José María Aznar, a vicepresidenta Elena Salgado e o actual ministro, Luís de Guindos, están vinculados a Endesa, Felipe González a Gas Natural, Jaiver Solana a Acciona... E os nomes dos políticos vascos infectados? É un traballo para novos xornalistas.