Se alguén inventase unhas lentes para vixiar o futuro en 2009 e púxose unha vista en 2012, o visto non funcionaría calibrado. Entón os ertzainas rexistraban os bares en busca de carteis, agora EH Bildu discute co Partido Popular no estudio de televisión. Entón falábase de macro-investimentos para “reactivar a economía” nos programas electorais, agora os partidos especulan sobre o buraco que vai haber no saco do Goberno Vasco. Naquela ocasión ETA fixo estalar a sede do PSE en Lazkao en plena campaña, a palabra independentismo ocupou agora o lugar do terrorismo en varias ocasións. Non pasaron catro anos e, con todo, a realidade envorcou.

O fin de ETA e a crise económica. Sabemos dalgunha maneira cal é o cóctel político que xeran eses dous compoñentes, vímolo nas eleccións de 2011. Pero un novo ingrediente avivou a poción: Os refachos soberanistas de Cataluña. Cal é o resultado?

En total, están en xogo 75 escanos, dos 25 que hai en cada territorio. Dos 1.775.336 cidadáns que poden votar nas eleccións xerais, 43.000 solicitaron exercer o seu dereito ao voto por correo. Nesta ocasión presentáronse máis listas que nas últimas eleccións –45 listas no tres territorios–, das cales catro son as principais: PNV, EH Bildu, PSE e pp, e Ezker Anitza-EU e UPyD tamén poden gañar algún anaco de queixo.

A clave é a abstención

As enquisas serven sobre todo para mostrar tendencias, e constátase que os electores castigarán aos partidos españois: as previsións máis optimistas, como o Sociómetro do Goberno Vasco, asignan ao PSE 16 escanos, e no peor das sondaxes realizadas por Azti para Gara e Naiz, obtería 12 escanos, menos da metade da representación actual. O pp tamén baixaría de forma significativa, pasando dos 13 actuais aos 10-9 escanos, segundo a maioría das enquisas.

Á marxe dos verdadeiros intereses e obxectivos das enquisas, é de esperar que as medidas de recorte acordadas nos gobernos de aquí e de alá afecten directamente a ambos os partidos. Esa será unha das claves de face aos acordos postelectorais.

Outro gran enigma destas eleccións é como vai quedar a pugna entre EH Bildu e o PNV. As enquisas dan a EH Bildu entre 22 e 24 escanos e ao PNV entre 24 e 28. Laura Mintegi, pola súa banda, teno complicado para gañar, polo menos facendo caso ás enquisas, e Urkullu será o próximo lehendakari. Salvo que exista unha diferenza similar ás eleccións forais e municipais de 2011 entre as enquisas iniciais e os resultados reais.

Todos os datos apuntan a unha ampla maioría abertzale no Parlamento Vasco. Os abertzales poden conseguir até 50 escanos, dous terzos do arco. Este tipo de resultados só déronse nas eleccións de 1986, cando se logrou o 67% dos votos. Desde entón, a balanza foise igualando aos poucos e nas eleccións de 2005 e 2009, incluíndo os votos nulos, os partidos españois alcanzaron o máximo histórico. Os comicios do 21 de outubro deberían dar a volta a esta tendencia.

En Euskadi Irratia o sociólogo Asier Etxenike e os politólogos Asier Blas e Jonatan Moreno estaban de acordo: a clave será o dato da abstención. O maior grao de abstención produciuse en 1994, por encima do 40%, e o máis baixo en 2001, cun 21% dos votos entre Mayor Oreja e Ibarretxe, abstívose. Os datos de participación xeralmente tiveron un maior impacto nos resultados de PNV e PSE. Nesta ocasión, ademais, sumouse o PP ao intento de repeler a abstención, Se ti non vas, cun lema significativo nEles gañan. O PSE e o pp teñen habitualmente moito risco de que os cidadáns que lles votaron a eles pasen esta vez por encima delas.

Isto explica, por exemplo, por que se está facendo tan forte o tema do independentismo para crear o chamado “voto do medo”: “Quen non se adhire ao seu adoctrinamiento será expulsado deste pobo” (Patxi López); “Hai estabilidade co Estado, abismo coa independencia” (Antonio Basagoiti). Así foi o terremoto que sacudiu a campaña da CAV na Diada de Cataluña. O discurso moderado que leva Urkullu con este tema é comprensible, sabe que pode atraer a votantes do PSE e do pp, coa bandeira da “boa xestión” do PNV. Así mesmo, o líder do EBB puxo en marcha todo o aparello jeltzale para que non quede en casa nin un só voto que poida ser ao seu favor, e aí é onde hai que situar o desexo de encher o BEC.

O pavillón de Barakaldo converteuse nun medidor da rivalidade entre as dúas forzas principais. EH Bildu tamén celebrou alí o acto central e superou con fartura a proba, volvendo demostrar a capacidade de mobilización da esquerda abertzale. O principal reto de Laura Mintegi é convencer á xente que até agora non se achegou á coalición soberanista para a investidura. Para iso está a tentar diferenciarse dos partidos do “sistema”, enviando mensaxes aos cidadáns de esquerda que están enfadados cos políticos por mor da crise: “Non vimos integrarnos no ámbito da política, senón a cambialo”, dicía neste semanario.

EH Bildu explicou alto e claro o camiño cara á soberanía. En boca de Arnaldo Otegi escoitamos no BEC: “O ciclo da autonomía terminou”, dicía desde o cárcere de Logroño membros da esquerda abertzale, e puña como exemplo a Québec, Escocia ou Cataluña, reivindicando “a independencia en directo”. EH Bildu non concretou máis a folla de ruta, non se meteu nos lodos de territorialidad, pero propuxo ao resto de forzas un amplo acordo sobre o dereito a decidir.Está por ver si de aí dálle unha dentada ao PNV. A formación jeltzale logrou un total de 40.000 votos e unha vantaxe de 3,3 puntos sobre Amaiur nas eleccións xerais de España.

A elección de 25 escanos por cada territorio ten un impacto extraordinario no resultado final, por iso é estratéxico para os populares alaveses, e en parte por iso o PNV está a atacar a política de Bildu en Gipuzkoa, onde a coalición pode obter máis escanos. Os jeltzales pretenden plasmar os resultados de EH Bildu en Gipuzkoa como unha análise: “Os guipuscoanos teñen unha oportunidade única para que se mova a Bildu para facer chegar un sinal” (Joseba Egibar). Esta estratexia ten un risco, se EH Bildu supera o exame, a forte oposición que está a levar a cabo o PNV nas Xuntas Xerais perdería dalgunha maneira forza.

Como formar un Goberno?

Con estes resultados, ninguén vai conseguir a maioría absoluta no Parlamento Vasco, e o pacto vai necesitar a quen se poña á fronte do Goberno Vasco. O lehendakari que ten máis posibilidades de ser o novo hostaleiro de Ajuria Enea, vai formar goberno con algún outro partido? Ou emprenderá o seu camiño en solitario? Non é un suicidio, Ibarretxe reinou en coalición con EA e EB en 2001 e 2005, aínda que en minoría. Cada vez son máis os que pensan que se vai a decantar por esta opción.

Nunha entrevista co candidato jeltzale, Argia, explicaba que están abertos a todos os partidos para conseguir a gobernabilidade. No marco dos resultados de EH Bildu, o PNV é consciente de que un gran sector social vería mal que os nacionalistas non aproveitasen a hexemonía no Parlamento para avanzar en temas como a paz, o uso do eúscaro ou a soberanía.

Pero no ámbito económico as cousas son distintas. O PNV xa chegou a acordos co PP, como demostrou no caso de Kutxabank. Doutra banda, convenlle ter algún tipo de relación co PP que manda en Madrid: “Con quen imos traballar a pacificación e a convivencia?”, di Urkullu. Posiblemente un dos primeiros exercicios da calculadora que se vai a realizar en Sabin Etxea a noite electoral sexa a suma de PNV e pp para saber si vai superar o 38.