Margaret Bolen di que hai que adaptar a palabra á vida, non hai un único idioma, non hai unha verdade completa. O idioma adaptarase en función do lugar, estado, destinatario.

Sabe do que fala; a viaxe, longo e curto, fixo moitos, puxo a orella no sitio e a miúdo desatou a lingua no idioma de alí. Reivindica a beleza da diversidade lingüística, e no salón de actos da facultade pronunciou unha conferencia en tres idiomas, eúscaro, castelán e inglés –tamén en francés– en tres das catro linguas que coñece. Quixo deixar claro que non decidira dar o discurso en tres idiomas por orgullo, senón pola intención de mostrar e experimentar unha realidade.

Antes de comezar a conferencia aclarounos que ningún do catro idiomas que sabe ten defectos, que quería pensar que lle perdoariamos os erros. O antropólogo de orixe inglesa ten a lingua como ferramenta de comunicación, o obxectivo é contactar co interlocutor e, por tanto, non entende por que hai que ir á exclusión do número de linguas ou das variacións da mesma lingua. Di que quizá por medo a non entendernos, por incomodidade, tendemos a reducir as posibilidades. Reivindicou que non sexa necesario ter un caudal de destreza e poder absoluto para poder falar nunha lingua.

Os apóstolos eran catorce, e que?

-Catro idiomas ou catorce, non importa-dixo Bolen-. Lembrou o catorce apóstolos que Oteiza colocou no santuario de Arantzazu. Preguntaron a aquel escultor por que razón catorce, si os apóstolos eran doce. Todos os apóstolos eran un, como as linguas para Bullen. As linguas non se poden contabilizar, non hai un único inglés, non hai un único eúscaro, e non hai un único castelán. Bolen pasou a súa infancia no sur de Inglaterra e dirixiuse ao norte para facer o bacharelato. Ao principio, tamén tiña dificultades para entender aos seus veciños e aos seus compañeiros de clase. Todos falaban en inglés, pero o ton das palabras e das frases, as mesmas palabras, non eran o mesmo. Estudada na escola pública en Bull, ela e os seus amigos chamaban /ia/tarrak aos da escola privada, xa que en lugar de pronunciar /ies/, como eles facían, pronunciaban /ia/.É dicir
, máis aló das variantes do mesmo idioma, falou de temas de prestixio. Por exemplo, a linguaxe do norte de Inglaterra ten prestixio e non o do sur. Frases como “Os de Birmingham teñen un ton feo” indican como se valoran algunhas variantes lingüísticas por encima das outras; á fin e ao cabo, como consecuencia das relacións de poder.

A vantaxe de ser profesores entusiastas

“Amo a linguaxe, tanto o meu como o dos demais”, di Bolen. Desde a época escolar é afeccionado ás linguas e cre que hai polo menos tres razoes que lle impulsaron a aprender idiomas. Primeiro tivo profesores entusiastas; segundo, era un mal estudante en temas científicos; e terceiro, era un trapelo.

Bull falaría, si así o dicía, e o viaxeiro tamén. Comezou a moverse aos 17 anos, por motivos de estudos e vacacións en Francia, Alpes de Suíza, Guadalaxara de España e Arequipa de Perú. Namorouse de Latinoamérica, entre outras cousas, porque tivo a oportunidade de absorber música, poesía, teatro, novela, paisaxe... A través dos seus estudos coñeceu o realismo máxico de García Márquez e as novelas de Vargas Llosa [antes de entrar en política Vargas Llosa].

Decidiu realizar a súa tese en Arequipa, a segunda cidade máis poboada do estado do sur de Perú. Tratábase de analizar as comunidades de aimara e ketxua da montaña á cidade, como se adaptaron á súa nova vida, como viven a súa lingua e a súa cultura, entre outras cousas. Atopou a cidadáns afectados polo estigma, avergoñados pola pel escura, que romperan a transmisión da lingua. Antes de ir a Liverpool a escribir a súa tese tivo a oportunidade de aprender un pouco de ketxua.

Non compartiremos o idioma?

Con 27 anos aterrou no País Vasco e pensou que “compartir a relixión en parella é algo habitual, e non compartir a lingua?”. E comezou a viaxe do eúscaro: AEK, HABE, Kilometroak, Korrika, Euskadi Irratia beti, Berria, Argia, e a experiencia mordaz con EGA: “Facer un exame e non facelo!, repetir e non facelo! e un bo día!”. Puxo moitas enerxías para aprender e utilizar o eúscaro. Debido á dificultade de estudar o ketxu en Arequipa, en Irun, achegouse ao microclima do eúscaro que atopou na UPV/EHU entre os seus compañeiros.

Dálle pena que a xente prefira o inglés ao eúscaro. “No noso país [Inglaterra] non aprendemos o idioma, non o necesitamos, non o necesitamos nin para movernos alí nin polo mundo. Vostedes non queren irse. Entón, por que non primeiro o eúscaro e logo os demais? Entendo que sendo o voso idioma minorizado, queirades aprender linguas poderosas, pero para vivir cos demais, en comparación co inglés, non é mellor aprender castelán e francés, por exemplo?”. Trasladando o tema ao ensino, ten grandes dúbidas: “Non me convenceu de que ao catro anos empece a aprender inglés. Estudan durante moitos anos e non alcanzan un bo nivel. En Suecia empezan co inglés cando saben falar e escribir ben en sueco e teñen mellores resultados. Sei que é fácil dicilo, porque son inglés falado e os meus fillos tamén o saben, pero en inglés hai que conseguir excelencia. Non en prexuízo do eúscaro”