O catedrático da UPV/EHU Joseba Agirreazkuenaga analizou durante moitos anos os debates sobre os foros e o autogoberno que se deron no século XIX. Este libro e The Making of the Basque Question, editado o ano pasado pola Universidade de Nevada, son os resultados deste estudo.

O libro comeza cunha aclaración do concepto “Constitución”. No País Vasco este concepto vai adquirir un significado político no século XVIII, polo que a vontade do pobo pode interpretarse nunha lexislación que se forxou ao longo da historia, nos foros. O Reino Unido tamén contaba cunha regulación semellante, que consistía nun conxunto de decisións tomadas polo Parlamento. Pola contra, a finais do século XVIII crearanse constitucións de diferente raíz, primeiro en Francia e despois en España. Até entón eran as constitucións que se convertían en guillotinado e en fundador dunha nova nación, a base do Estado uniforme. O choque entre as Xuntas Xerais dos territorios vascos e o Parlamento de España é evidente. Agirreazkuenaga analizou os debates e as aspiracións de conciliación que xurdiron nas próximas décadas, e di que a partir de 1839 entendeuse esta cuestión como un “problema vasco”.Unha

gran maioría da elite política actuou a favor dos foros, cada un desde os seus vértices, sexan liberais ou carlistas. Os foros foron, por dicilo dalgunha maneira, o estilo da nacionalidade vasca. Cando en 1876 suprimíronse os foros, o “dobre nacionalismo”, o ser español e vasco, perdeu sentido. Este episodio

inicial resume ben un dos principais obxectivos do ensaio de Agirreazkuenaga: “Na nosa sociedade, a pasado mostra a súa forza de gravitación. En definitiva, as organizacións están atadas por cadeas. Non son elementos illados fóra do tempo. Por iso, é imprescindible coñecer cales foron os ollos da cadea das institucións vascas”