A República Checa e Eslovaquia están entre os extremos, Sorbus domestica, o máis grande dos gurús. Gustaríame xogar nesa pelexa. Que deporte! Pero se estamos no sitio para competir! Debe de ser máis grande, pero que vai ser da mellor roda que coñezo nas nosas terras, unha cintura dun metro? O máis grande, e un dos máis antigos, reside en StráÅnic, no outeiro de Zerotin, en Chequia; chámase Adamec e ten unha cintura duns 458 centímetros de circunferencia. O de Modrango, xunto a Bratislava (Eslovaquia), que colocan a Deman á súa altura, di ter un tronco de 484 centímetros. Só o coñecemento de Adamec e o nome e o ser do outro, merece a pena organizar unha viaxe cara alí. Dise que teñen uns catrocentos anos...

A diferenza dos Sorbustos, otsálico, frondoso e bolboreta ou silvestre, que vivirían no o noso si abandonásense no fluxo atlántico, Sorbus aucuparia, S. aria e S. torminalis, a roda debe cubrir o cal no solo e a humidade en tamaño. É por iso polo que é máis coñecido polos alaveses e navarros que ceden as súas augas ao Mediterráneo. Non en balde, procede de alí, augas arriba do Ebro. Era unha desas carretas que levan os romanos na mochila, onde ían con outras tantas plantas. Naquela época sería o seguinte da vide, o Vitis vinifera. Sacábanlle un bo partido: a madeira e o froito. Este último tamén ten moitos nomes en eúscaro: pera, udalatxa, maspila, gurbea... Durante miles de anos, estes Avellanos (Corylus avellana) e Sorbustos foron, ao parecer, un dos principais apoios dos nosos antecesores. Na miña opinión, a salsa dos nomes das igalias das diferentes especies estivo de acordo coa perda de importancia que tiveron os froitos das árbores desta familia noutro tempo. Na mesma especie da roda existen variantes que dan froitos de diferentes formas e distínguense mazás, maliformes, ou peras, pyriformes.

Entón si que a gurbea é un froito precioso. Bo comestible, envolvido na árbore, pero co fin de suxeitalo durante longo intre, meténdoo en heno e despois podre mellor. Mizpira, Mespilus germanica. A gurbea é o suficientemente boa como para comer para a vinificación. Facían con el, sen necesidade doutra cousa, unha boa pitar ou minata cun baixo grao de alcol. O mosto ou viño da gurbea foi utilizado para corrixir e mellorar as sidras e os viños de peras que estaban en perigo de desperdiciarse. Aínda hoxe necesítao...