Na presentación de Bilbao, dixeches que o libro nace da reflexión sobre a túa vida.

Pódese dicir que é unha reflexión ou unha encrucillada. Dous camiños, dúas áreas mestúranse dalgunha maneira, ou eu mestureinas: por unha banda, os libros que tiven que ler na miña intervención e, por outro, os que sucederon na nosa vida, neste caso na miña. Nese sentido, moitos dos que escribín completeino criticando o meu modo de vida e a dos meus semellantes. É tamén unha crítica que me fago a min mesmo, pero á fin e ao cabo, porque nos impoñen unha forma de vida e sumámonos en parte a ela. Referinme sobre todo á privatización e á falta de socialización, porque cando leo críticas, teorías e investigacións sobre conceptos dese nivel vexo moitas cousas que están a suceder na miña contorna.

Que é a autonomía para vostede?

A autonomía enténdese de dúas formas. Nas presentacións adoito dicir que a autonomía está de moda agora, no sentido de ocuparse só dun mesmo. Hai que asumir a responsabilidade dun mesmo e esquecerse da sociedade, dos demais, dos demais, das relacións, da sociedade. É un das lemas ideolóxicos desta época: coida de ti mesmo e esquéceche do que che rodea. Eu utiliceina noutro sentido, no inverso.

O concepto tomeino da obra do filósofo francés Cornellius Castoriadis, palabra e resto. Defendía que a autonomía é o contrario da heteronomía. A heteronomía é pensar que a nosa vida a vai a regular outra persoa, que a vai a mandar outra persoa. Defendía que cada un ten que organizar a súa vida. En que sentido? Necesitamos as nosas leis, as nosas normas e o goberno de nós mesmos nas nosas mans, e niso consiste a tradición política occidental.

Cando ao pobo fanse as reivindicacións como voz, poder e poder, dicir que quen se mova contra esas reivindicacións será quen regule ou organice a nosa vida. Porque sempre se move algunha lei, xa sexa sacra, natural, xa sexa macroeconómica, como está a ocorrer hoxe. O que se recolle desta tradición autónoma é xusto o contrario: a autonomía é o núcleo da política. As normas de autoorganización deben ser creadas por nós mesmos, creadas en debates interpersoais e gobernadas por un mesmo. Pero esa persoa non é un individuo illado, senón xente que naceu para a política.

Segundo o libro, sen xente nin colectivos a autonomía é incomprensible. É dicir, xérase necesariamente nun contexto colectivo ou social.

Si. Eu diría que a autonomía persoal é o capital que se xera na sociedade. Si non tes sociedade, non terás autonomía. Deberiamos asumir, desde un punto de vista crítico, que a miña situación é o resultado da estrutura social, e nese sentido obteño a autonomía que podo ter. Doutra banda, a autonomía colectiva nace desas autonomías individuais: si queremos organizar a nosa vida e movémonos en contra das leis heterónimas, dáme igual cal sexa esa lei (tradicional, de política exterior, de economía ou dun deus, por exemplo); si queremos facer algo en contra diso e empezamos a movernos, entón, empezamos a aumentar e a ampliar esa autonomía colectiva. Nalgúns colectivos iso se prohibe.
Aquí hai moito ditadura e totalitarismo. En nome dunha lei abstracta quérese sempre prohibir aos homes o movemento, o cambio e, en definitiva, a responsabilidade da súa vida.

Fai uns vinte anos, en máis dunha ocasión escoitamos que todas as actitudes persoais son lexítimas pero non políticas; é dicir, que unha actitude requiría tantos individuos como políticos, o consenso era fundamental. Na insumisión cada un tiña o seu punto de partida pero todos tiñamos ao mesmo tempo un obxectivo común.

No vello sentido clásico, diría que a política é crear un espazo para todos. E, máis adiante, xestionar ese espazo común. O espazo común é un espazo de poder interpersoal, un espazo de debate sobre como imos organizar este poder compartido. Está claro que nesa convivencia houbo e haberá moitos debates. Na visión que nos imperou no liberalismo e o posmodernismo, hai algo fóra dese espazo común, por exemplo, o espazo autónomo da persoa, o propio. Eu non me opuxen a iso, pero quixen subliñar que o que se establece no espazo político condiciona o que ocorre no espazo autónomo, no persoal, e viceversa.

No caso da insumisión, vese moi ben que o que nun principio criamos un problema persoal –teño que ir soldado, isto é un contratempo– politizouse nun momento.

Empezamos a dicir “Por que temos que ir?”, e a crítica abriu ese espazo común: “Isto pásanos a todos, pero podemos cambialo e temos que cambialo”. En primeiro lugar, partiu dunha crítica. E facendo unha crítica, púxose a cambiar o que hai detrás (o exército, o Estado).

Que dirías da situación política actual en Euskal Herria?

Pois algo parecido. Eu creo que a xente que está a definir ese espazo común en Euskal Herria é, na actualidade, xente case unilateral, sobre todo. E o espazo político unilateral que os demais queren definir e impor é, en certo xeito, o status de status quo e é o propio Estado. Dinnos que Euskal Herria non é nin pode ser, porque non temos Estado. Pero nós dicimos que o espazo político ábrese antes que o Estado e eu creo que hai tempo que abrimos o espazo político: Euskal Herria é algo politicamente, e nese caso é a autonomía o goberno de si mesmo. A toma de posesión virá co endurecemento dese espazo político común. Neste sentido, en lugar de mirar cara ao exterior, deberiamos centrarnos máis nese espazo político común.