O descrecimiento non é xa unha exotismo afastado. Décroissance, Decrescita, Decrecimiento, Degrowth... é unha proposta que se presenta sen descanso nas reflexións sobre a enorme crise que vive o mundo. Que para que os mundanos teñan unha vida mellor a economía non crece pero ten que crecer.

Persoas coñecidas desta liña de pensamento lanzaron recentemente un manifesto en relación á débeda pública que axita as economías avanzadas: Dette publique, crise économique et décroissance hereuse (débeda pública, crise económica e decrecimiento feliz). Entre os asinantes están Carlin Petrini, líder do movemento Slow Food; Serge Latouche, un dos teóricos principais do decrecimiento; Rino Marceca, presidente do val de Val di Susa, que combate o tren de alta velocidade en Italia, e Fabio Salviato, fundador de Banca Etica.

“A gravidade da débeda pública –afirman nos seus antecedentes– non se valorou suficientemente. El é o alicerce do crecemento na fase actual da historia. É imprescindible para seguir aumentando a produción de mercadorías. Nos países industrializados foron impulsados por todos os gobernos, sexa de dereitas ou de esquerdas”. Por que?

Os Estados e as administracións locais han gastado máis diñeiro de forma sistemática que o que logo poderían pagar, empuxando ás familias a facer o mesmo, porque as cousas producidas máis do debido non se podían comprar se non quedaban endebedadas: se as cousas non se vendían, todo o sistema iríase á merda.

XXI.eko Desde que apareceu a crise, contraéronse débedas aínda maiores co obxectivo de reactivar o crecemento a través do consumo. Non obtiveron bos resultados, xa que, segundo os descensores, o avance tecnolóxico ha aumentado en exceso a capacidade de produción. As novas medidas non reducen o paro, senón que o fan en maior medida. Pero as máquinas teñen que seguir traballando, hai que vender o que se fixo con elas e para iso non hai máis remedio que compralas ao descuberto.

As grandes obras públicas aumentaron especialmente a débeda pública. A miúdo foron os dirixentes políticos os que puxeron en marcha non para responder as necesidades do lugar, senón para mobilizar a economía. Moitas veces destruíndo o medio ambiente, son pasto para as grandes empresas, e para iso necesitan a complicidade dos políticos.

Moitas destas obras faraónicas menciónanse a miúdo, como autoestradas, trens rápidos, etc., pero hai outras que, a pesar de ser menos criticadas na rúa, foron citadas expresamente neste manifesto: principais campionatos deportivos (fútbol, tenis, natación, atletismo...), Expos, aniversarios, congresos internacionais.

Entre eles, os Xogos Olímpicos. “A débeda pública grega empezou a subir como unha frecha cos Xogos Olímpicos de Atenas 2004. Turín é unha das cidades máis endebedadas de Italia porque en 2006 celebrouse a Olimpíada de inverno”.

Os gastos militares tamén engordaron moito a enorme débeda. No caso de Estados Unidos, en 1989, tras a caída do muro de Berlín, comezou a xogar con lóxica imperial. Aínda que nun principio lles deu grandes beneficios, “empézase a ver unha situación que se parece ao fin do Imperio Romano, alí tamén os gastos militares necesarios para controlar as provincias eran maiores que os tesouros que lles sacaban de alí”.

Paralización das grandes obras públicas

Pero da descrición da crise, que hoxe se converteu en moda explicar a orixe da crise, van máis aló no manifesto. Fixeron propostas que, probablemente, acheguen criterios interesantes aos movementos progresistas de todo o mundo á hora de xulgar ou de ofrecer políticas económicas.

As tres primeiras decisións deben consistir en parar as grandes obras populares, reducir os gastos militares e reducir o custo da vida política. Finalmente, intervir con forza en tres compoñentes do que é o mesmo mal.

As autoridades europeas e mundiais emprenderon outro camiño, a redución dos gastos públicos, o que leva unha redución dos ingresos dos estados, o bloqueo dos sectores produtivos no seu conxunto e o aumento do paro. Viuse en Grecia, outro tanto en España. De facto, descrecimiento salvaxe. No manifesto, pola contra, propoñen un descrecimiento selectivo.

“A diminución ou, polo menos, o aumento dos postos de traballo, xunto á redución da débeda pública, obriga a intensificar as actividades produtivas en sectores que amorticen os custos dos investimentos cos aforros obtidos nos custos de explotación”. Renunciando ás obras faraónicas que transforman o medio ambiente e as materias primas principalmente en residuos, investindo infraestruturas para reducir a enerxía: mellorar os illamentos das casas, manter edificios públicos, mellorar as redes de abastecemento de auga, reparar as paraxes deterioradas...

As enerxías renovables están ligadas principalmente ao autoconsumo. Recuperación de materiais por reciclaxe. Agricultura non química para satisfacer ao máximo as necesidades locais. Pequeno comercio. Redes de distribución para acurtar as cadeas entre produtores e consumidores. Actividades que poden realizar as grandes empresas, pero non as pequenas ou medianas, os artesáns e as oficinas técnicas especializadas do lugar.

Unha nova alianza entre os movementos que loitan contra a privatización das grandes obras e servizos públicos básicos, por unha banda, os pequenos comerciantes, as pequenas e medianas empresas, os artesáns e as testemuñas profesionais, por outro, para afastarse da rede da globalización e promover as economías locais, reducindo ao mínimo o uso de combustibles fósiles e adquirindo a máxima autonomía produtiva.

Son as primeiras liñas dun programa que evita que o desastre do sistema esmague a persoas e pobos. O afundimento é cuestión de tempo, din no manifesto. É posible que a crise do clima prodúzase antes, e entón a solución será máis difícil. Se a crise económica atrasa o clima, para aproveitar esta oportunidade débense completar “redes económicas, produtivas e sociais alternativas, capaces de funcionar de forma independente e con recursos locais. Sempre foi así na historia”.

O manifesto conclúe así: “A capacidade de resistencia deberá centrarse en abordar unha nova fase da historia da humanidade, xa que a transición será dramática, no coñecemento acumulado ao longo das xeracións, na transformación respectuosa, eficiente e intelixente dos recursos da natureza, nunhas relacións baseadas no respecto mutuo. A crise de hoxe é histórica, non conxuntural. É unha crise de modelo económico que non ten futuro, que non se pode reestruturar nin mellorar, que hai que substituíla por outra”.