En outubro do ano pasado, o presidente da CAV, Patxi López, deunos unha boa noticia da súa viaxe a Estados Unidos mentres sentaban as bases para a paz no País Vasco: o subsolo de Álava ten suficiente gas natural como para cubrir as necesidades da comunidade durante 60 anos, á espera de que alguén a saque. E a través da fractura hidráulica, é dicir, do fracking, ese gas non tardaría en estar dispoñible.
“A xente empezou a preocuparse entón, a ver que era iso de fracking”, di Andrés Illana, portavoz da plataforma Fracking Ez Araba. Froito daquela preocupación foi a plataforma, creada en decembro. Pero en outubro de 2011, en Euskal Herria poucos tiñan coñecemento do fracking. Entre eles, os membros da empresa pública SHESA (Sociedade de Hidrocarburos de Euskadi), creada pola administración da época de Ibarretxe.

A protección do medio ambiente como obstáculo

Argia recibiu as actas das reunións mantidas por SHESA coas empresas estadounidenses Heyco e Cambria, estas dúas últimas socias da compañía vasca no proxecto de explotación de gas. Nas primeiras reunións, os representantes de Heyco manifestaron a súa urxencia, xa que querían comezar a escavar os pozos antes de finais de 2007. Desde SHESA respondéronlles que dificilmente se lograría empezar a traballar nese período, xa que se necesitaba tempo para obter os permisos ambientais. Tras o adiamento, prevese que en 2014 póidanse escavar os dous primeiros pozos nas proximidades da localidade de Subillana de Vitoria-Gasteiz.

Das actas das próximas reunións dedúcese que Heyco estaba preocupado polos atrasos que as medidas de protección medioambiental poden ocasionar ás súas intencións. En xaneiro de 2007, na primeira reunión na que participaron membros da compañía Cambria, o presidente de Heyco, George Yates, preguntou si podería retardar o proxecto en caso dunha cuestión medioambiental. Tanto entón como agora, o máximo representante de SHESA, Juan Cruz Vicuña, respondeu que o único significativo era a futura regulación de protección dos Montes de Vitoria –xa moi adiantados están os trámites para a declaración desta zona como parque natural–, e moito menos, o acuífero de Subilla.

Vicuña non acertou nas súas previsións, xa que o acuífero é un dos argumentos máis utilizados polos opositores ao proxecto de SHESA e os seus socios. “É a reserva de auga máis importante da CAPV”, explica Andrés Illana, “e ten un gran valor estratéxico, recoñecido tamén polas institucións. Hoxe en día é a única alternativa aos encoros do Zadorra que abastecen de auga a Bilbao e Vitoria”.

Segundo Mikel Otero, membro de Fracking Ez Araba: “Van pasar millóns de litros de auga con aditivos contaminantes e temos medo de chegar ao acuífero. Ademais, con independencia de que se toque o acuífero, a maior parte da auga que se introduza quedará enterrada, e non sabemos por onde se pode estender”.

O parlamentario do PNV, Javi Carro, expresounos unha opinión parecida. Nos últimos meses, Carro foi un dos parlamentarios que máis destacou na loita contra o fracking no Parlamento Vasco. “Temos que explotar os nosos recursos de forma axeitada, e neste caso é o acuífero o que ten prioridade sobre o gas natural”. Carro aposta pola explotación do gas, pero non polo proxecto que está a levar a cabo o Goberno Vasco. “A técnica do fracking debe entrar en corentena para non contaminar nada nin a ninguén. Sexamos prudentes e protexamos os acuíferos. O gas non se vai a marchar, haberá tempo para desenvolver técnicas máis seguras, pero mentres tanto hai que esperar. Non temos necesidade de explotalo agora, porque a CAPV está ben equipada con gas natural”.

E na próxima lexislatura que?

Hai que ter en conta que en 2006, cando Shesa e Heyco empezaron a celebrar as súas primeiras reunións, os jeltzales estaban no poder na CAV. “É lóxico”, recoñeceu Carro, “que a xente pense que tras as próximas eleccións o PNV seguirá adiante co fracking si volve ao Goberno. Pero eu espero que actuemos segundo o que estamos a dicir agora, é dicir, dando prioridade aos acuíferos antes da enerxía, e mantendo o fracking en corentena suficiente –tres, cinco, ou vinte– ata que se desenvolvan alternativas seguras”. O tempo dirao.

Polo momento, as intencións enerxéticas do Goberno Vasco recóllense na informe Estratexia Enerxética de Euskadi 2020. Na súa páxina 166 pode lerse o seguinte: “É importante levar a cabo iniciativas que simplifiquen totalmente a normativa actual na tramitación das solicitudes e autorizacións de exploración e, no seu caso, explotación das reservas de gas natural.(...) Este será un marco de actuación prioritaria para o centro de opinión enerxético (ou Think Tank) cuxa creación e desenvolvemento propúxose en iniciativas anteriores. En concreto, a creación de escenarios de opinión e propostas normativas no ámbito do gas natural será unha das liñas de referencia deste centro”.

O parlamentario de Aralar Dani Maeztu considerou que non hai grandes diferenzas entre o que di este parágrafo e os discursos das empresas Heyco e Cambria. Maeztu, xunto a Javi Carro e outros membros do Parlamento vasco, estivo en marzo en Barcelona no Foro do Gas Non Convencional e tivo a oportunidade de escoitar as palabras do director de exploración da empresa Heyco, John Underwood. “Falaba de Álava coma se xa estivese feito. Que posibilidades debía sacar...”. En opinión de Maeztu, o feito de que os de Heyco falen con tanta claridade demostra que o Goberno Vasco amente cando di que de momento só se fará unha exploración e que en función diso decidirase si iníciase a fase de explotación. “O importante é que os contratos están asinados. Para eles o medio ambiente é un mero trámite. Estas empresas non se van a marchar de aquí si os estudos de impacto ambiental din que non se pode utilizar o fracking. Non, o que van facer é mandar aos deica que os estudos de impacto ambiental sexan positivos”.

Con todo, aínda non se realizaron estudos de impacto ambiental sobre o proxecto de explotación de gas en Álava. O Parlamento Vasco, a través dunha proposición non de lei aprobada en febreiro e na que só votou en contra o PSE, pediuno ao Goberno, pero ao ser unha proposición non de lei, o Goberno non ten por que cumprila, segundo lembrounos Maeztu. “A escusa que dan é que de momento van facer unha exploración, non unha explotación, e por tanto non é necesario facer un estudo de impacto”.

O PSE quedouse só na defensa desa posición. Fracking Ez Arabako Andres Illana dinos que non ten nin pés nin cabeza o non facer o estudo de impacto, “porque a lei o esixe no caso dos plans estratéxicos; o lehendakari declarou publicamente que se vai a proceder á extracción de gas para 60 anos, que é iso si non é unha estratexia?”. O pasado 5 de xullo, unha noticia aparecida nos xornais dicía que a Comisión Europea tamén solicitou ao Goberno Vasco un estudo de impacto ambiental. Antes, en xaneiro, o Concello de Vitoria-Gasteiz xa fixera a mesma petición –os pozos de Subilla están no seu propio territorio–; o PP non mostrou unha postura clara en contra do fracking no resto de institucións, pero moitos cren que o feito de que Vitoria-Gasteiz sexa Green Capital este ano obrigou ao Concello a actuar con cautela. De feito, polo momento non se concedeu o permiso obrigatorio para a construción dos pozos ao considerar que a información que lle facilitou SHESA é insuficiente.

Non hai ningunha diferenza entre a exploración e a explotación en canto á afección ao medio ambiente, xa que se trata da mesma infraestrutura, subliña Illana. É máis, a exploración terá algo de explotación. Como se pode observar nas actas das reunións de 2007 entre SHESA, Heyco e Cambria, a primeira foi a que suxeriu a comercialización do gas obtido durante o estudo para compensar os custos da perforación. Leste mesmo ano, representantes do Ente Vasco da Enerxía confirmaron que así se fará de forma pública.

Máis de 2.000 pozos

A plataforma Fracking Ez Araba fixo público un cálculo baseado nos anuncios do Goberno Vasco: Si, como dixo Patxi López, hai gas para 60 anos en Álava, para explotalo haberá que facer máis de 2.000 pozos no país. E entre eles unha infinidade de camións en constante tránsito por estradas creadas ao efecto.

Ademais de todos estes problemas derivados do fracking, os membros da plataforma apuntan outra boa razón para oporse a el: a aposta polos combustibles fósiles non é máis que unha prolongación innecesaria. É dicir, o último intento de facer fronte á decadencia dos hidrocarburos, o de quitarlle custe o que custe as últimas pingas de auga a unha esponxa seca. Esforzo que pode resultar demasiado caro. Polonia dános o exemplo. Espérase que a cantidade resultante sexa un 80% inferior ao que se prevía inicialmente, unha vez que se comezou a escavar o terreo.