De onde che vén a afección pola música? Tiveches algunha vez a tentación de ser músico?

Toco a guitarra, pero non moi ben, só para min. Non son cociñeiro, senón fastidioso. Desde pequeno gústame a música. En canto aos estudos, estudei Filoloxía Inglesa, e sendo rock and roll en inglés, encantábame penetrarme nese contexto. Hoxe en día gústanme todos os tipos de música. Sempre tentei entender a música ou o canto no seu contexto, en que sociedade e en que momento creouse, en que sociedade manifestouse.

A que criterios dirixiuse para a preparación da charla de Música e Censura? A música é perigosa?

Podería ser a música ou o traballo dos músicos. A figura do censor é tan antiga como a historia, coñecida desde a época romana. Sempre foi e será a tentación de censurar ou de censurar.

Aínda hoxe.

A relixión e a música de canto ou de baile, por exemplo, sempre estiveron presentes no conflito. Nos países árabes, por exemplo, os cantantes tiveron moitos problemas durante as últimas dúas ou tres décadas. Ademais de censuralos en Alxeria, os cantantes foron asasinados. O máis coñecido é o caso de Cheb Hasni. Por iso, moitos cantantes dese país viven en Francia, non poden volver ao seu país. Sudán e SOMALIA tamén sofren graves problemas. Maryan Mursan, o gran cantante de SOMALIA, tivo que exiliarse cos seus fillos, levándose un ano fugado. Si non, mataríano. Con motivo do golpe de estado en Mali, lin que os tuaregs da corda de Al Qaeda prohibiron ver televisión, xogar ao fútbol, escoitar todo o que non sexa música relixiosa.

Sempre o censura o poder.

O que non ten poder non pode censurar nada. Pode chegar da man dun Goberno, da policía ou dalgún directivo dalgún medio de comunicación. A censura pode ser moi variada. A censura sempre atopou o camiño, e foi evidente na canción vasca.

Refírese ao franquismo?

Esta vez fíxose evidente. Hai un libro que analiza a censura durante o franquismo, escrito en castelán polo galego Xavier Valiño: Veleno en doses camufladas: A censura nos discos de pop-rock durante o franquismo. (Milenio). O título da obra é o que se refire a un disco que obtivo a autorización dun censor da época de Franco. O veleno en doses invisibles. Naquela época algúns discos tiveron que publicarse en Iparralde, porque en Hegoalde era imposible. Imanol e Mikel Laboa, por exemplo. E que dicir do pai da canción contemporánea Michel Labeguerie. O seu disco, publicado en 1961, foi prohibido en Hegoalde debido á aparición da ikurriña na portada.

Non había moita lóxica á hora de censurar, algunhas cancións non se podían pór nas radios, outro non podíanse gravar e outro non podíanse tocar en directo. A censura é moi arbitraria e absurda. Prohibiuse a canción Detroit 67 de Benito Lertxundi coas palabras de Lourdes Iriondo. Lertxundi, con todo, tiña moitas ganas de cantar esa canción e cambiou o seu nome polo de Canción Negra na segunda. E permitírono.

Hoxe en día hai censura en canto á cultura vasca? A autocensura, quizá?

A censura ten moitas caras. En ETB1, por exemplo, pouco se dá de cultura. Nos últimos 30 anos, as sesións sobre cultura foron unha excepción e sempre houbo problemas. Así as cousas, os nosos músicos non teñen cabida en ETB. Non teñen respecto. EiTB fixo un gran dano á cultura vasca. Isto é unha política preventiva: si non hai sesión cultural, non hai que aplicar a censura.

Coa apertura do Kafe Antzokia, converteuse no único salón de actos de moitos grupos vascos. Aínda hoxe en día, moitos grupos vascos non teñen facilidades para traballar en todas partes. Ruper Ordorika estivo unha vez no Teatro Barakaldo, e leva anos ofrecendo concertos. Iso tamén é censura, a escasa presenza dos grupos vascos nalgúns lugares, aínda que o lugar ao que fixen referencia é o teatro municipal. As cousas feitas con diñeiro de todos deben ser para todos.

O Concello de Bilbao e a Deputación de Bizkaia tamén censuran o Kafe Antzokia?

Os jeltzales nunca se sentiron cómodos coa xente da cultura, como ocorre na maioría dos partidos da dereita, a cultura non é o seu mundo, salvo excepcións. Só lles importa a súa xente. E cal é a súa xente? Comerciantes. Se elixen entre a arte e o diñeiro, sempre apostarán polo negocio. Como digo, refírome a todos os partidos da dereita.

A dirección da música está marcada. Polo ben dalgúns?

A industria musical está a atravesar unha grave crise e, se non se venden discos, á maioría dos grupos non queda máis que facer actuacións en directo. Aparecerse na televisión é importante. É difícil dicir en que medida os músicos han autocensurado o seu traballo. Se tomamos a canción Gora eta gora de Oskorri sempre se di “Gora Lapurdi”. Gabriel Aresti, pola súa banda, escribiu “Gora Euskadi” nun primeiro momento e despois decidiu utilizar o eufemismo para evitar a prohibición durante o Franquismo. Abríronse camiños en contra da censura, e os pobos, e máis aínda o País Vasco, tamén aprenderon a reaccionar ante as prohibicións.

A rede é tan libre como se cree?

Hai prohibicións, por exemplo, en China. Aquí tamén se realizaron sabotaxes a diferentes espazos da cultura vasca. A xente pensa que hoxe en día non hai censura, pero os modelos están aí. A ausencia de programas de música en ETB, a falta de presenza de músicos vascos nas televisións españolas, tamén son censura. n