Hai unhas semanas, cando estabamos en casa dun amigo, despois de comer, chamaron por teléfono para facer unha enquisa. Que sabía o responsable da situación política de Navarra e que opinaba o tema a tratar, como puiden deducir dirixindo o oído ás contestacións do amigo (mentres finxía seguir conversando co resto de invitados). De cando en vez, o meu compañeiro ou compañeira botaba cargos, que é conselleiro de Educación, que é conselleiro de Economía, que non, que non sei quen é, e noutras ocasións, números, a maioría de tres a seis, que teñen que pór nota a determinados políticos. Non o mencionei, pero o meu amigo e eu non coincidimos na maioría dos asuntos políticos: É seguidor do PSN desde sempre. Por iso, deume unha man, ou, en fin, un dedo da man esquerda, para saber a quen ou a que estaban a dar ese seis que eu creo que eran demasiado altos. Nun momento dado, cando eu estaba atento, antes de dar a resposta, o encuestador repetiu a pregunta que lle formulou. Velaquí as palabras do meu amigo, traducidas ao euskera: “A defensa de Navarra? Ben”.

Charort: pareceume moi bonita esa pregunta sobre a defensa de Navarra. En primeiro lugar, porque demostra que, nunha enquisa, a carga da ideoloxía vai a miúdo sobre a pregunta, sexa cal for a resposta. Non sabía que estivésemos baixo o ataque, fixen un xesto ao meu amigo. Pero, sobre todo, porque demostra claramente até que punto estamos introducidos, polo menos en Navarra, os códigos dunha determinada mentalidade. Escoitou a “defensa de Navarra”, e o meu compañeiro non dubidou (nin eu tampouco), o que preguntaba non tivo que precisar máis. Enseguida comprendemos que non quería dicir a defensa de Navarra ante os recortes, ou contra a infamia do goberno de UPSN. Non.
No seu curto, a pregunta era exacta, e nós polo menos démoslle un significado moi concreto: a mensaxe que subxacía a esas dúas palabras inxenuas de defensa contra as agresións que chegaron desde o nacionalismo contra a identidade de Navarra. E, como dixemos, entendelo.

A maior vitoria do navarrismo é que esta frase complexa, longa e ideológicamente cargada conseguiu reunir en dúas palabras aparentemente neutras de natural natural natural. Idearon un código e estendérono á sociedade ata que se distribuíu de forma ordinaria. Defender unha forma de entender Navarra, levar adiante unha política concreta, rexeitar e (ás veces) criminalizar ao adversario político, igualaron na linguaxe cotiá coa defensa de Navarra. E para iso, contaron co xornal que compran os que non teñen ideoloxía. No pretexto das necrolóxicas, o pensamento navarrista chegou a todos os recunchos, até o punto de volverse imperceptible. Ao que se chama nacionalismo banal: a esa estrutura invisible baixo esa breve pregunta da enquisa. E é precisamente polo invisible polo que é tan eficaz. Sen ningunha explicación, pon en marcha os nosos mecanismos internos: A defensa de Navarra? Ben.

O meu amigo é un socialista. Nos últimos tempos, si pregúntase polo PSN, a resposta é que todos os políticos son iguais. Está desesperado. Pero é unha decepción militante porque non deixou de votar ao PSN. Todos os políticos son iguais, pero que os de sempre sigan, porque pola contra chegarán os nacionalistas ao poder. Sospeito que a actitude do meu amigo tamén é a de moitos electores do PSN: sen ser españolistas apaixonados, han interiorizado que os nacionalistas son unha forza estraña en Navarra, e que a lexitimidade só repártese entre o PP, UPN e PSN (e quizá EU). Resultados do nacionalismo banal. Este é o discurso que hai que deixar en evidencia e criticar, ata que se converte nunha pregunta singular e incomprensible sobre a defensa de Navarra.