Cando ides publicar o terceiro disco?

Esta semana terminamos a gravación. Agora temos que facer masterización, non sei si aquí ou en Estados Unidos, e en setembro temos intención de facer a presentación. Tocaremos na pousada do Cabalo Branco de Pamplona o 14 de xuño.

Como é o grupo Hoey & The Mussels?

Somos catro: dous irlandeses, eu e o cantante Colm Candon, e outros dous de Villava, a batería Javier Egiluz e o baixo Patxi Antón. Nós facemos unha mestura de rock e folk. Incluímos guitarras acústicas, e de cando en vez ferramentas como mandolina e pedal-stylem, pero no fondo somos un grupo de rock. Ás veces dinnos que a nosa música é como o country. Colm fai as palabras, todas en inglés. É bastante poético e ten o seu punto filosófico. Non é fácil de entender. Colm fai un traballo incrible, pero daquela a xente non sabe o que estamos a dicir e iso curta a comunicación en parte.

Que che achega a música?

Gústame facer música co grupo no pouco tempo libre que me queda. Logo veñen concertos, discos… pero o que eu quero é xuntarme co grupo, tocar e crear. Cando vin aquí fixemos outro grupo. Tres irlandeses, un de Gales e un de aquí, que era fontaneiro: Chamámoslle Catro guiris e un fontaneiro. Eran épocas moi diferentes no que ao ambiente refírese. Entón a xente ía aos concertos e había un ambiente bonito. Nós, por exemplo, non sei por que, fixemos unha moi boa relación co pobo de Leitza. Agora todo iso é moi difícil, porque as zonas que están ben preparadas para o comezo directo son moi raras. Máis aló das grandes salas hai moi poucos lugares á mantenta. O ambiente tamén caeu de forma notable nestes anos: pouca xente acode aos concertos e a xente sae doutra maneira. Cando vin, na parte vella de Pamplona sempre había cuadrillas de amigos, calquera día laborable. Agora é un deserto. O fin de semana, en cambio, todo está masificado. Está a perderse o costume de estar na rúa.

Vostede é dublín.

Dublín, fillo da capital. En Irlanda están os dublineses por unha banda e os demais polo outro.

Que diferenza hai entre uns e outros?

Hai unha gran diferenza, sobre todo desde o punto de vista dos que non son da capital. Dino cun pouco de desprezo. Non sei por que. Non vexo nada de particular na miña actitude. A melodía si, pero Belfast, Derry e outras rexións tamén teñen o seu propio son. Na mesma cidade de Dublín hai outra profunda distinción. O río Liffey debuxa unha fronteira invisible entre os barrios obreiros do norte e os do sur. Con todo, si profúndase, obsérvase inmediatamente que hai de todo a ambos os dous lados. Esta distinción fai que os chistes sexan frecuentes: “Como se chama a un Dublín do norte que vive nunha bonita casa de dous pisos? Ladrón”. Eu son do sur, pero ao mesmo tempo son dun barrio obreiro. O lugar onde nacín era un pequeno pobo, agora a cidade comeuse. O meu pai pertencía a un caserío da zona. Fai 40-50 anos, o centro de Dublín foi evacuado debido ao seu estado de abandono e decadencia. Para iso sacaron á xente pobre e marxinada da zona e dispersárona en novos barrios. Fixérono dun modo moi torpe.

Como veu a Euskal Herria?

Cando tiña uns 20 anos traballaba nunha fábrica de roupa infantil. Entón coñecín a un grupo deica que fora a aprender inglés. Os de Pamplona, os de Zarautz… Os vascos. Andabamos en pubs, fixémonos amigos, gustoume e logo vin aquí.

Con eles?

Cunha delas.

Devandito isto, parece coma se haberíao vostede resolto dun día para outro...

E así foi. Para entender isto, hai que saber que en Irlanda existe unha tradición de emigración. Non pensamos dúas veces. A emigración está moi arraigada. Aquí non, noutras épocas si, pero agora aquí non. A fame en Irlanda estendeuse de 1845 a 1849, o que provocou a morte dun millón de persoas, entre 8 millóns de habitantes, e a expulsión doutro millón e medio. Non era máis que miseria e a xente tiña que gañarse a vida. Isto non tivo solución e intensificouse coa actual crise económica. Din que a día de hoxe 1.000 persoas márchanse cada semana de Irlanda. Australia e Canadá son agora os destinos de moitos destes emigrantes. Pero a xente en xeral ten o costume de saír, aínda que sexa por un ano ou por pouco tempo. Na nosa tribo eramos doce, e en Irlanda só quedaban dúas. Un a Grecia, outro a Alemaña, dous a Estados Unidos, Australia…

Por tanto, cando me dixo que estaba farto e quería volver ao País Vasco, eu díxenlle enseguida “vou contigo” e viñemos.

Como lle recibiron na súa casa?

Ben. Non se celebrou unha festa, pero tampouco houbo ningún problema. Un amigo do meu pai díxome que ía estar de volta en tres semanas. Pero non tres semanas, estiven tres anos sen ir a Irlanda. Non tiña un plan definido. Cheguei e detívenme.

Que tal lle tomou a Euskal Herria dun primeiro golpe de vista?

Flipé. Imaxínache: Aos 21 anos, o final do verán, o sol, as festas por todas partes… O meu amigo era de Zarautz e a praia… Terrible! Ao cabo dun intre, tamén vin zonas escuras.

Cales?

Un pouco claustrofóbico. Isto é moi pequeno.

O lugar ou a sociedade?

As dúas.

E como foi a aprendizaxe do eúscaro?

Empecei a estudar con menos dun ano de atraso. Iso é o máis importante que fixen aquí, ademais de coñecer á miña muller e ter fillos, claro. Estudei en AEK, “seita”, ja, ja. Lembro o cartel da campaña que fixo AEK un ano: a porta dun caserío, semi-aberta, visto desde dentro da casa, víase o mundo que se abría alén da porta. Algo así foi para min aprender eúscaro: coñecer a moita xente, facer amigos, integrarse… Pero para iso hai que abrir a porta, como nese cartel.

Agora ti es o profesor. Insignias inglés. Sempre foi aquí a túa profesión?

Si, salvo que traballei un verán facendo camisetas para o club de fútbol Barcelona nunha fábrica de aquí. O máis difícil era pór o nome de Goikoetxea nas costas, xa que era moi longo. Tamén fago traducións, pero sobre todo imparto clases. Até agora traballei en academias e nos últimos dez anos no CNAI (centro público de auto-ensino). Recentemente abrimos a nosa propia academia.

Nos últimos tempos, o inglés é un tema polémico no ensino en Navarra. Que opina vostede diso?

Non é polémico en si mesmo, pero si polémico. Si quérese promover o ensino do inglés de forma decidida, necesítase unha planificación rigorosa e elaborada, e aquí non hai. Aquí a prioridade son os intereses políticos e o intento de ir contra o eúscaro. Queren demostrar que están a facer moitas cousas, pero hai que pór os medios para iso. Logo, ademais, ves que na rúa a xente está a favor das linguas. O peor é dicir á sociedade que ten que elixir entre o inglés e o eúscaro.

E os adultos que tal? Moita xente avergóñase de que o seu inglés sexa malo e non quere falar.

Si, así é, pero está a cambiar. Hai moita falta de confianza. É curioso, pero eu polo menos noto que en Gipuzkoa faise mellor en inglés. Quizá porque están cerca do mar. Non sei por que, pero teño esa impresión.

Pódese dicir que existe unha certa conexión mitificada entre Irlanda e o País Vasco. Ti tamén o sentes?

Si, sobre todo visto desde aquí. Con todo, hai máis comunicación co norte de Irlanda, con Belfast que con Dublín ou co sur, por todo o que pasou: loita nacional, situación do idioma… Cando era novo, cando acababa de vir, tiña un amigo que era de Inglaterra e de familia galesa. Estaba farto de que toda a xente achegásese a min porque era irlandés e non lle fixese caso. Entón empezou a dicir que el era galés e recibíano moito mellor.

Hai algunha semellanza no modo de ser?

Cando entendo que aquí a xente está pecha, fría, sempre anda en cuadrilla… Eu creo que iso non é certo. Vin un estado de ánimo diferente, pero para iso ti tamén tes que traballar a comunicación. Un recente estudo xenético revela que os verdadeiros irlandeses orixinarios teñen como antepasados aos vascos que se marcharon de aquí. Xeneticamente hai algo aí.

A verdade é que vostede pode ser de aquí polo seu aspecto.

Sobre isto fíxose unha proba nun televisor irlandés: Foron a Bermeo, onde gravaron as imaxes, o ambiente dos bares, a xente cantando… Volveron a Irlanda e mostraron esas imaxes a uns irlandeses nós do corazón de Irlanda. Ao velos, empezaron a dicir: "Vaia! Iso parécese ao meu curmán!”. E desa clase. É curioso. Os irlandeses somos verdadeiros vascos! Ja, ja. A verdade é que, ademais da situación sociopolítica, existen outras similitudes: Irlanda é tradicional e católica, é unha familia importante como aquí, os dous somos xente de festa… Agora cústame falar diso, porque pasei media vida aquí. Os amigos veñen a miúdo aquí. E teñen a mesma sensación que eu ao principio: saír a tomar unhas copas ás dúas da madrugada e volver a casa ao oito da mañá. Iso non se ve alí. Con todo, a maior diferenza é o tempo.

E como ve hoxe a situación en Irlanda?

Moi duro. Teño alí ao meu pai e a toda a miña familia. Teño dous irmáns máis novos que eu, os dous traballaron na construción e agora non teñen traballo. Como aquí, houbo un boom e daquela todo aquilo estalou.

E a loita armada está superada?

Eu non vivo iso directamente en Dublín, pero si o sigo de cerca, pero non como en Irlanda do Norte. Viámolo na televisión, e de cando en vez un artefacto estalou en Dublín… Foi unha loita terrible. Os meus amigos de Belfast e Derry din que se está pechando a ferida. Alí conviven dúas comunidades moi diferentes. Hai que solucionar o problema, pero fai falta tempo.

Como está o gaélico?

Mantense vivo nuns poucos lugares, en dous ou tres lugares ao oeste e nunha zona restrinxida ao sur. Escoitar na rúa de Dublín non é normal. Agora refórzase pola creación dun movemento de impulso a través da educación. E xunto a iso tamén influíu a inmigración: para non confundirnos cos inmigrantes, algúns dos autóctonos acoden a estas escolas.

Vas a miúdo a Irlanda?

Dúas veces ao ano, normalmente en nadal e no verán, pero agora vivo como nun mundo virtual: en casa escoito a radio de Irlanda, vexo a televisión local, leo a prensa local, a través de Skype falo todos os días co meu pai, a través de Facebook falo frecuentemente cos meus amigos... Agora xa case non sei onde vivo.

Vai vostede alí?

Xa non me vexo vivir alí, e custoume moito traballo confesarmo. Non se pode asegurar nada, pero eu creo que si.