No último comunicado dos presos EPPK 59 non se dixo nada que até agora este colectivo non diga ou recoñecido dunha maneira ou outra. As principais mensaxes da esquerda abertzale son que a loita armada ha terminado, que comparte a nova estratexia da esquerda abertzale e que recoñece o dano causado. Pero as maiores incertezas públicas do EPPK desvanecéronse en setembro de 2011, cando este asinou o Acordo de Gernika, deixando claro que pensaba sobre a loita armada, o proceso de paz e as vítimas. A partir de entón, espéranse e anuncian outros comentarios e actividades.
Algúns quererían trasladar a posición de cemento do Goberno de Madrid ao tellado dos presos, agora a solución ao conflito nA Moncloa, coma se estivese en Herrera da Mancha ou Fresnes. Pero non, o esforzo é demasiado brusco e torpe, impenetrable no tamiz da sociedade vasca actual. Pero no de España si, e o pp puxo aí a súa trincheira, sen desesperar da humanidade dos presos e os seus familiares.

A esquerda abertzale, quizá querería máis pasos, pero prímase a idea de unidade do colectivo sobre a velocidade do proceso. É dicir, o que pasou coa Primeira Unión. Nesa idea de cohesión profundan xornalistas e analistas políticos como Imanol Murua e Ramón Sola, en Berria e Gara respectivamente. Murua di que se esperaba algo sobre as saídas individuais: “Ao final, con todo, a expresión non chegou a confesarse explicitamente, a pesar de que deixou a porta aberta para iso, seguramente para seguir o criterio que tivo prioridade en todo o proceso: mellor lenta e unida, que rápida e dividida”.

Soa prioriza dúas mensaxes, a aposta dos presos polas vías exclusivamente políticas e o feito de que isto fíxose de forma conxunta: “O colectivo fai agora o seu Zutik Euskal Herria, o seu gran debate estratéxico interno. O resto, a chamada ´execución´, virá despois e será unha consecuencia lóxica da liña aprobada”. Esteamos de acordo ou non cos presos, a súa expresión sempre foi importante, sobre todo no

espazo sociolóxico da esquerda abertzale e case de forma sacra en amplos grupos. E, aínda que non sexa tenro, é hora de que tamén estas participen cada vez máis na lectura e, por tanto, na solución da nova situación política.

A súa actuación pública, con todo, dilúese aínda entre dúas grandes dialécticas: por unha banda, a liberdade e a necesidade de participar e, por outro, o uso que o Estado fai da libre práctica dos presos para a represión. A medida que a situación se relaxase, o lóxico sería que tamén se flexibilizase esa dialéctica e que o tema dos presos servise, máis que para o bloqueo e o uso político, para dar un paso significativo no proceso.

Sen amnistía, a esquerda abertzale ha gritado durante moito tempo que non hai paz e, quizais, agora máis que antes a frase toma o sentido máis sincero. A amnistía non é posible para as forzas sistémicas; a amnistía é unha situación que non volverá xerar as condicións de cárcere: convértase en chicle e amplíese a medida que permita a cada un traballar a paz. Para superar esta barreira, a unilateralidad da esquerda abertzale non é o principal problema do momento, que o empuxe está en mans do pp e que volveu aos presos máis cativos que nunca. Pero a sociedade dificilmente gañará a paz se non se resolve iso, e a sociedade quere que se complete a paz, sobre todo agora, cando por fin o ve posible. Á fin e ao cabo, o máis parvo sabe que a convivencia, sen reparar a dos presos e as vítimas, é unha materia pendente.