Espeletia de Ezpeleta
A finais do século XVIII ocupaba a delegación do rei de España no norte de Sudamérica, José Manuel Ignacio Timoteo de Ezpeleta e Galdeano, nacido en Sevilla (1739) e falecido en Pamplona (1823). Enchérono de marabilla cando atoparon o kino Cinchona calisaya no monte Calisaya de Ándelos bolivianos. Foi difundido en 1792.
No século XX, en 1939, Josep Cuatrecasas i Arumí (1903-1996) foi o director da Huerta Botánica de Madrid na época da República. Un dos grandes botánicos, catalán e de prestixio mundial. Vendo o panorama bélico, xunto coas obras do Museo do Prado, salvou as caixas das mostras máis importantes de plantas recollidas nas coleccións botánicas. E marchouse xurando que nunca máis volvería traballar en España mentres maldixese ao ditador Franco e el mandase. As universidades máis distinguidas, quen que outro, polas súas fermosas ofertas, fixeron que se marchen? Decidiu ir a Colombia. Estivera alí antes e a vexetación das impoñentes montañas de Ande parecía gustarlle. E marchouse; a botánica adiviñouno moi pronto. Describiu e recolleu máis de mil especies de plantas até entón descoñecidas. Entre todos, con todo, dous grupos de plantas favoritas. O xénero Theobroma da planta que dá chocolate e a familia Espeletiinae. Entre estas últimas atópase a especie homónima Espeletia cuatrecasii.
A familia Espeletiinae é o nome deste Conde de Ezpeleta, vicerrei do século XVIII, e entre outros se atopan os xéneros Espeletiopsis e Coespeletia. Son as plantas máis emblemáticas de Ándelos. Nas súas zonas máis rústicas, habitan en terreos case inhabitables, en condicións extremas, mesmo por encima dos 4.300 metros. As follas, arriba e abaixo, son peludas, están cubertas por unha espesa néboa de finos cabelos.
Rexente dun estado colonial fascista, exiliado polo mesmo estado fascista, uniu a dúas persoas ao mesmo xugo por unha feliz casualidade, unha das máis interesantes masas de plantas de América leva o nome vasco, Espeletiinae.
Estes dous amigos sabían que a familia Espeletiinae era unha apaixonada dos fríos desertos, a orixe do apelido Ezpeleta, o boj (Buxus sempervirens), sabían que o mellor crece nas terras máis doces das máis húmidas?
O día excede a noite co equinoccio de primavera. Este ano ocorreu o 20 de marzo, ás 22:59 horas, abrindo a porta da primavera. O prefixo Eki significa o mesmo. Até entón a noite fora máis longa. O día e a noite tiveron doce horas. Desde entón o día alárgase e a noite... [+]
Hai moito tempo que o tempo está na nosa liña, pero o clima é relativamente recente. Non hai que aclarar demasiado o que é o cambio climático. Explicar que é a paisaxe si é unha necesidade máis vermella. Está en plena actualidade organizar conferencias, mesas redondas... [+]
É o momento de recoller os froitos e polos en camiño ao lagar. Pera (Pyrus communis), mazá (Malus x domestica), uva (Vitis vinifera)... Parece un camiño curto e rápido, pero hai que traballar unha chea de rodeos e as súas variantes ata que o froito se converta en mosto e... [+]
No País Vasco a agricultura é a historia da colonización permanente. Como en todas partes. Antes non se cultivaba a terra; antes non se sementaba a colleita; gozábase do que antes non se comía. Trouxérano todo doutra parte. Moitas destas historias foron escritas polos... [+]
Volvendo aos viños que se elaboran cos cultivos, a madreselva esquerda (Humulus lupulus) é conservadora e agregadora de cata amarga. A unión de cultivos e madreselvas produce moitos sucios chorros, especialmente nos países da cervexa. Un amigo acábame de explicar as... [+]
Na nosa casa coñecémolo co nome de madreselva (Humulus lupulus). De feito, traballouse a torto e a dereito nas ribeiras do río do noso país, coincidindo coa expansión da cervexa. Aprendemos que se lle chama tamén lagosta, cervexa, cervexa, verruga e herba á esquerda... [+]
A primavera tróuxome o tema ao nariz. C. traballaba en diversos centros de investigación de Nova York. Bushdid, M. Oh! Magnasco, L.B. Vosshall e A. Un artigo publicado polos científicos Keller en marzo de 2014 no prestixioso “Science Magazine” produciu un gran balbordo. O... [+]
Terminan os curiosos días interanuais, os que se comen e beben das emanaciones da terra. Comerei do mellor ao mellor. Supostamente. Botellas de cava e champaña pesadas son fáciles de bailar. Aínda que hoxe en día son de todo tipo, antes era a sidra do outro barril. Cando a... [+]
