Hitler ordenou en setembro de 1941 a construción dun muro de 12.000 búnkeres desde Hendaia a Normandía. Debido ás derrotas de guerra dos nazis con Inglaterra, o führer tomou entón un cambio de estratexia. As forzas iraquís dirixiríanse cara ao leste, cara a Rusia, e en 4.000 quilómetros para vixiar o oeste construíuse o chamado Muro Atlántico.
Ao final da Segunda Guerra Mundial, as autoridades francesas fixeron desaparecer os búnkeres e as trincheiras, pero algúns seguen de pé. En Hendaia, moi preto do Castelo da Abadía, pódense ver as pegadas de media ducia de bunkers. No cabo de Santa Ana, as marxes dos cantiis son as máis conservadas. Hendaia foi un dos puntos de defensa máis importantes da costa.
Si choveu os días anteriores, é recomendable acudir con roupa de barro adecuada para achegarse aos bunkers. Na zona do Castelo da Abadía, preto da praia de Hendaia, atópase o camiño que leva até Bidart, desde onde se pode acceder ao cabo de Santa Ana e aos bunkers. Tras tomar o camiño atópase o caserío Larretxea, no que se atopa o centro de interpretación do medio ambiente.
Na zona da abadía son numerosos os carreiros que conducen ao visitante cara á costa. Ao longo de todo o camiño teremos detrás o castelo de Anton Abadía, que parece fantástico. Seguindo os carreiros, chegamos aos bunkers que durante case tres anos foron refuxio dos soldados nazis. O camiño non é totalmente chan, xa que se trata dun camiño percorrido en moitos tramos sobre trincheiras. Tamén se poden ver pequenos fragmentos de formigón de bunkers e fosos no camiño cara a grandes vestixios.
Decorado como casas
Nun principio, o bunker estivo composto por soldados de elite, de entre 40 e 55 anos, pero a medida que avanzaba a guerra, os mozos ou anciáns foron substituídos por soldados que conducían aos mellores soldados á fronte ruso. Entre o Bidasoa e Baiona, os alemáns contaron con ao redor de 15.000 soldados como gardas dos ataques no mar.
Os soldados tiveron unha vida tranquila nos búnkers e trincheiras de Lapurdi. Aínda que non se pode imaxinar á vista das pegadas, as paredes dos bunkers decorábanse coma se fosen de casas, con duchas, comedores e dormitorios. Ao chegar a Hendaia, o castelo de Abadía foi convertido polos nazis en cuartel, desde onde levaban a comida polos carreiros cara aos bunkers. A falta de alimento provocou unha gran deserción entre os soldados, e aínda cando os alemáns se perdían a guerra, moitos quixeron escapar. Din que moitos soldados morreron a nado cando tentaron escapar a Hondarribia.
Na liña da costa, algúns búnkeres eran simples fortificaciones e outros tiñan metralladora. Aínda hai un búnker que conserva a metralladora no cabo de Santa Ana, no extremo chamado Chapeu. É a que mellor se conserva. Está accesible e dispón de dúas habitacións e un miradoiro con metralladora.
Fuxida dos nazis
En xullo de 1944 os soldados nazis abandonaron Hendaia. Antes de marcharse, os soldados desmontaron os canóns dos bunkers para que non quedasen en mans dos aliados. Despois de pasar por Bordeus, foron atacados pola resistencia, e preto de 16.000 homes rendéronse nas proximidades de Poitiers.
Ondoen mantentzen den bunkerraren gainean, Abadiako Adixkideak elkarteak ipinitako Haize Arrosa dago. Naturaren elementuak eta ipar haizearen norabidea ditu ardatz. Ingurugiroarekin estu lotutako itxaropenezko mezu bat transmititu gura izan dute Abadiako Adixkideek Haize Arrosarekin. Elkarte horrek Hendaiako kultura, ondarea eta natura zaintzeko hainbat lan egiten du.
Hendaiako ikuspegi ederrenetakoak daude Santa Anako lurmuturretik. Behin bertara gerturatuta, ezinbestekoa da Abadia gaztelua bisitatzea. Udan barrutik bisitatu ahal izateko zabalduko dute, uztailaren 18tik abuztuaren 21era. Itsasoko ikuspegia gaztelua bezain ikusgarria da. Dunbak edo Haitz Bikiak izeneko arroka ezagunak daude lurmuturraren parean. Kondairak dionez, Haitz Bikiak jentil batek bota zituen itsasora, habaila erabilita. Amildegiak, kalak eta Loia badia ikus daitezke bertatik.
Kuriosoa da. Defentsarako eraikinen hondakinetan gatazken historia bake apur batekin nahastuta arnasten da. Euskal Herriko itsasertzean mendez mende eta gerraz gerra zutunik mantendu diren hainbat gotorleku eta eraikin militar daude. Hendaiako bunkerrak gerrarik garaikideenaren eraikuntza izan ziren. Aipagarriak dira baita ere Gorlizko faroaren alboan dauden bunkerrak, Gerra Zibilaren ostean Francoren aginduz preso errepublikanoek eginikoak.
XX. mendeko lubakiez gainera, euskal itsasertzean mota askotako defentsa-lekuak ditugu. Gatazken historia bertatik bertara irudikatzeko lekuak dira, paisaia ikusgarrietan kokatuak. Kostaldeko probintzietatik bana aukeratu dugu, gerrek itsasertzean utzitako historiaren zertzelada txikiak emateko:
Zokoako gotorlekua
Arrantzan diharduen Ziburuko auzo txiki honen interesgunerik handiena gotorlekua da. Enrike IV.ak eraiki zuen XIV. mendean, espainiarren erasoei aurre egin eta Donibaneko Badia babesteko. Geroago, XVII. Mendean, Sebastien Le Prestre –Vauban legez ezagutua– ingeniari militar frantses entzutetsuak berriztatu zuen gotorlekua. Harresia eta dorrearen egitura egoera onean daude. Ikuskizun ederra eskaintzen dute harresiaren kontra hausten diren olatuek. Portuko itsasargia ere ikustekoa; monumentu historikoaren izendapena dauka. Gotorlekua ikusi eta gero Zokoatik Ziburura ibilaldi polita egin daiteke.
Getxon, Galeako fortea edo Printzearen gaztelua
XVIII. mendeko gotorlekua da. Ingelesen erasoengandik Bizkaiko kosta defendatzeko urgentziaz eta presaka egin zuten eraikin militar hau. Diputazioak agindu zituen beharrak, eta Jaime Sycre koronelaren agindupean inguruko herrietako 600 pertsonek jardun zuten bertan, derrigortutako lanetan. Lanak 1742an hasi zituzten, eta hurrengo urteko udaberrian amaitu. Historialariek diotenez, gotorlekua ez zuten inoiz borrokarako erabili. Militarrek utzi eta gero, bertan Bizkaiko lehen itsasargia egin zuten 1782 inguruan. Britainia Handiko legioak birritan suntsitu zuen faroa, 1812an eta 1836an, karlistadetan liberalei laguntzera etorri zirenean. Gaur egun dagoen itsasargia XIX. mendean eraiki zuten, zaharraren lekuan. Aranzadi elkarteak duela sei urte zaharberritze lanak egin zituen Galeako gotorlekuan.
Errenterian, San Markoseko gotorlekua
Izen bereko mendian eraiki zuten San Markoseko gotorlekua. Leku estrategikoa da, bertatik Donostiako Badia eta Pasaia ikusten dira eta. Ikuspegi ikusgarria. Bigarren gerla karlistan eraiki zuten, karlisten tropa ibiltariak babesteko. Gerra amaitutakoan, 1876an, Oiartzungo defentsa lerrora batu zen, Pasaiako portua defendatzeko lerrora. Gaur egun berriztuta dago gotorlekua, eta jardunaldi, ekintza sozial eta ospakizunetarako erabiltzen da. Oarsoaldeko begiraleku ederra.
Euskal hizkuntzalaritza esperimentaleko katedra berria estreinatu dute Baionako fakultatean.
Hirurehun bat pertsona hurbildu ziren jende katea osatzeko Marengo eta Pannecau zubien artean.
Arrazismoaren aurkako nazioarteko eguna kari, larunbat honetan 16 alderdi, kolektibo eta elkartek deia luzatu dute, Baionako Marengo eta Pannecau zubien artean giza kate bat osatzeko. Aniztasuna, elkartasuna eta giza eskubideen errespetua aldarrikatzera deitu dute,... [+]
Ba al dakizue frantses batzuk harritu egiten direla mugaren alde honetan ere euskaldunak bagaudela jakitean? Ba bai, harrigarria bada ere, behin, Donostian, frantses batzuei entzun nien sinetsi ezinik beren buruari galdetzen: “Saint-Sébastien est au Pays... [+]
Bidarteko gasnategian bahiketa burutu duen gizona, militar ohia zen. Asteazken arratseko 7.30tan Erretegia izeneko gasnategian bertako kudeatzailea bahitu eta poliziaren kontra tiro egin duen gizonak 54 urte zituen.
Larunbatean, martxoaren 8an, Urruñako herriak Daniela Albizu izena ezarri dio herriko etxearen aitzineko plazari, emazte abertzale honen memoria omentzeko.
Asteburu honetan hasiko da Gaztetxeak Bertsotan egitasmo berria, Itsasun, eta zazpi kanporaketa izango ditu Euskal Herriko ondorengo hauetan: Hernanin, Mutrikun, Altsasun, Bilboko 7katun eta Gasteizen. Iragartzeko dago oraindik finala. Sariketa berezia izango da: 24 gaztez... [+]
Festa egiteko musika eta kontzertu eskaintza ez ezik, erakusketak, hitzaldiak, zine eta antzerki ikuskizunak eta zientoka ekintza kultural antolatu dituzte eragile ugarik Martxoaren 8aren bueltarako. Artikulu honetan, bilduma moduan, zokorrak gisa miatuko ditugu Euskal Herriko... [+]
"Entseatzen gira arnas gune bat sortzen Donibane Lohizunen, hain turistikoa den herri honetan". 250 kiderekin Donibane Lohizuneko Begiraleak kultur elkarteak 90 urte bete ditu aurten. Lau emaztek sortu zuten talde hauetan eramaile izan zen Madeleine de Jauregiberri... [+]
Duela 150 urte, 1875eko martxoaren 7an jaio zen Maurice Ravel musikagile eta konpositorea, Ziburun. Mundu mailan ospetsu dira haren lanak, bereziki Boleroa. Sarri aipatzen da Parisen bizi izan zela, kontserbatorioan ikasi zuela aro berri bateko irakasleekin, munduko txoko... [+]
